Statua dla Libertà
La Statua dla Libertà a l'é un dij sìmboj pì arconossù dël mond, situà su l'Ìsola dla Libertà (Liberty Island) ant ël pòrt ëd New York, Stat Unì. Dedicà a la libertà e a la democrassìa, a l'é stàita un cadò dël pòpol fransèis a jë Stat Unì për festegié ël sentenari dl'indipendensa american-a (1876) e për celebré l'aleansa antra le doe nassion. Progetà da lë scultor fransèis Frédéric Auguste Bartholdi, con n'armadura d'assel disegnà da Gustave Eiffel, a l'é stàita dësvelà dël 1886. Dal 1984, a l'é stàita declarà Patrimoni UNESCO.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]L'idèja dla statua a l'é nassùa ant ël 1865, propòsta da l'anteletual fransèis Édouard René de Laboulaye. Ël proget a l'é stàit realisà da Bartholdi, ch'a l'ha anspirasse a la dea roman-a Libertas e a l'ha dovrà sò pare coma model për la fasson dël visage. La costrussion a l'é ancaminà dël 1875 an Fransa, con ël sustain finansiari ëd donassion pùbliche e dë spetàcoj. La strutura metàlica a l'é stàita progetà da Gustave Eiffel (ël creator ëd la Tor Eiffel), an dovrand na tecnica avansà për l'época.
La statua completà, smontà an 350 tòch, a l'é stàita spedìa an América dël 1885. Jë Stat Unì a l'aviò provëddù a la costrussion dël pedestal, finansià grassie a na campagna ëd giornaj com ël New York World ëd Joseph Pulitzer. Dësvelà ël 28 d'otóber dël 1886, a l'é stàita inaugurà dal president Grover Cleveland.
Architetura
[modìfica | modifiché la sorgiss]La Statua dla Libertà a l'é fàita ëd ram (spess 2.4 mm) instalà an su n'armadura d'assel. A l'é àuta 46 méter (93 con ël pedestal) e a peisa 204 tonelà. A rapresenta na figura feminin-a ch'a ten na torcia anvisà con la man drita e na tàula con la data dl'indipendensa american-a (4 luj 1776) ant la man snista. Sël cap a l'ha na coron-a con 7 ponte, ch'a simbolegio ij set mar e ij set continent. Ai pé a-i son ëd tòch ëd caden-e rote, arferì a la liberassion da l'opression.
L'anterior a l'ha na scala ëd 354 scalin ch'a men-a a la coron-a, da andova as peul vëdde ël pòrt ëd New York. La torcia original a l'é stàita sostituìa dël 1986 con un-a neuva rivestìa d'òr, e l'original a l'é esponù ant ël museo dël pedestal.
Significà Religios e Cultura
[modìfica | modifiché la sorgiss]La statua a l'é stàita un sìmbol ëd speransa për milion d'imigrant ch'a rivavo an América për ël sécol XIX e XX. Ël sonèt The New Colossus (1883) ëd Emma Lazarus, gravà sël pedestal, a ciama la statua "Maress ëd le Masnà Esuli" ch'a dà ël binvnù ai pòvri e ai përseguità. An temp modern, a l'é dovrà coma emblema ëd libertà, democrassìa, e arvolta contra la tiranìa.
Stat Atual
[modìfica | modifiché la sorgiss]La Statua dla Libertà a l'é gestìa dal Servissi dij Parch Nassionaj djë Stat Unì. A l'é duverta ai visitator minca di, con possibilità ëd monté an sima al pedestal o a la coron-a (prenotassion necessaria). Dòp dj'atentà dël 2001, le mzure ëd sicurëssa a son ëstàite rinforzà. Dël 2012, l'uragan Sandy a l'ha causà dani a l'ìsola, ma la statua a l'é restà intata.
Ij travaj ëd conservassion a continuo për protege la strutura da la corrosion dël sal marìn e da j'efet dël temp.
Arferiment
[modìfica | modifiché la sorgiss]La Statua dla Libertà a resta n'icona global ëd l'ideal ëd libertà, arpresentand n'arcòrd viv ëd l'amicissia fransèis-american-a e dël valor ëd l'acojensa. Soa grandiosità a anvita al dialògh antra le colture e a manten soa posission ëd monument pì amà e arpresentativ ëd jë Stat Unì.