Tecnologìa
La tecnologìa a l'é l'aplicassion dël savèj sientìfich e técnich për creé utiss, màchine, sistema, e process ch'a mìgro la capacità uman-a ëd risòlve problema e realisé atività. Ël termo a ven dal Grech tekhnologia (τεχνολογία), combinassion ëd tekhnē (artisanà) e logia (studi). La tecnologìa a l'ha trasformà la vita quotidian-a, l'economìa, e la società, an essend fondamental ant l'andustria, la medzin-a, la comunicassion, e l'educassion.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]La tecnologìa a l'ha soe orìgin ant la preistòria, con l'invension d'utiss ëd pera, ël feu, e la roa (anviron 4000 a.C.). Ant l'antichità, ij Grech e ij Roman a l'han dësvlupà tècniche d'architetura (es. aquedòt) e d'angignarìa militar. Ant ël Medi Ev, l'anvension ëd la stampa a caràter mòbij da Johannes Gutenberg (1440) a l'ha rivolussionà la difusion dël savèj. La Rivolussion Andustrial (sécol XVIII-XIX) a l'ha introduvù la produssion mecanisà, l'usagi dël vapor, e l'eletricità. Ant ël sécol XX, l'anvension dij computer, dël transistor, e d'Internet a l'ha dàit nàssita a l'era digital. Ancheuj, le tecnologìe emergent coma l'Inteligensa Artifissial e le energìe rinnovàbij a son an camin a cambié torna ël mond.
Caraterìstiche
[modìfica | modifiché la sorgiss]Innovassion: Capacità ëd smon-e neuv utiss e solussion.
Anterdisciplinarità: A colega siensa, angignarìa, e matemàtica.
Evolussion continua: Ij progrès a son ësmonù a ritm sempe pì rapìd.
Globalisassion: Tecnologìe com Internet a l'han creà na rej mondial ëd conession.
Sicurëssa e ética: Da gestì con atension për evité abus e dani ambientaj.
Aplicassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La tecnologìa a l'é dovrà ant vàire àmbit:
Medzin-a:
- Atrezzature: Risonansa magnetica (MRI), robot chirurgich.
- Telemedicina: Consultassion an linia e monitoragi a distansa.
Comunicassion:
- Internet e smartphone: Scambi d'anformassion an temp real.
- Sòcial media: Piataforme për la condivision ëd contnù.
Energìa:
- Sorgiss rinnovàbij: Panel solari, turbine eòliche.
- Traspòrt sostenìbil: Viture elétriche, tren a idrògen.
Educassion:
- E-learning: Cors an linia e realtà virtual për l'aprendiment.
- Lìber digital: Acess a test e risorse sensa limit geogràfich.
An Piemont, la tecnologìa a l'é motobin vivra ant ij setor dl'automobilìstica (es. Fiat), dij supercomputer (CINECA ëd Turin), e dle start-up inovative.
Crìtiche
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ambient: ël consum ëd risorse e l'emission ëd CO2 a contribuisso al càud global.
Divari digital: Pa tuti a l'han acess a j'ùltime tecnologìe.
Sicurëssa dij dat: Arzigh ëd violassion ëd la vita privà e ëd siguresse.
Dipendensa: Ecessiva fidansa ant le màchine a peul ridùve le capacité crìtiche.
Arferiment
[modìfica | modifiché la sorgiss]The Innovators ëd Walter Isaacson (2014).