Véder
Ël véder a l'é un material sòlid amorf (pa cristalin), trasparent o translùcid, fabricà për sòlit fondend dël sìlice (SiO₂) con d'àutri component com la sòda (Na₂CO₃) e la càussin-a (CaO). A l'é dovrà an vàire aplicassion, da le fnestre a j'utiss òtich, dai contnidor a le fibre òtiche. Soa resistensa a la corosion e soa capacità ëd lassé passé la lus a l'han fane un material essensial ant la tecnologìa moderna e ant la vita cotidian-a.
Composission e produssion
[modìfica | modifiché la sorgiss]La composission base dël véder a l'é ël silice, che as treuva ant la sabia. Për diminuì la temperadura ëd fusion dël silice, as gionta ëd sòda (carbonà ëd sòdi), ma për evité che ël véder as dësbela an presensa d'eva, as agiss ëdcò con la càussin-a (òssid ëd càussi). Sta mës-cia as fond a temperadure àute (anviron 1500°C) për formé na massa lìquida, peui modelà con técniche com ël sofié, la pressatura, o ël tiré.
Stòria
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij prim esempi ëd véder a armonto a la Mesopotàmia (anviron 3500 a.C.). J'Egissi e ij Fenissi a l'han peui ampinì soa produssion. Con ij Roman, la técnica dël sofié dël véder a l'ha consentì na produssion pì larga. Ant ël Medi Ev, Venessia a dventa ël sènter prinsipal ëd l'artisanà dël véder (ij famos véder ëd Muran). An Piemont, la produssion a l'é dësvlupasse dzortut ant ël sécol ch'a fa XIX, con d'usin-e dedicà a véder për l'edilissia e j'utiss.
Sòrt ëd véder
[modìfica | modifiché la sorgiss]Véder sòda-càussi: Ël pì comun, dovrà për fnestre e botèile.
Véder al borosilicà: Resist a jë sbauss ëd temperadura (es. Pyrex).
Véder temprà: Tratà për esse pì resistent, a së deurb an granin fin ant cas ëd rotura.
Véder laminà: Con dë strat ëd plàstica antra ëd feuj, dovrà për la sigurëssa.
Utilissassion
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël véder a l'é dovrà ant:
- Architetura (fnestre, specc).
- Packaging (botèile, vaset).
- Òtica (lent, telescòpi).
- Art (vederié, sculture).
Riciclagi
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël véder a l'é riciclàbil al 100%. Ël process a ìmplica ëd pistelo e fondlo torna sensa perde qualità, contribuend a ridùe ij consum d'energìa e materie prime.
Cultura piemontèisa e véder
[modìfica | modifiché la sorgiss]An Piemont, ij vederié dle cese medioevaj (coma col ëd la Cesa ëd Superga) a son esempi d'ecellensa. La region a l'ha ëdcò d'atività artisanaj ch'a ten-o vive le técniche tradissionaj.