Vacin

Ij vacin a son preparà biològich dovrà për protege ël còrp da maladìe infetive, an stimoland ël sistema imunitari a arconòsse e a neutralisé d'agent patògen (esempi: virus, bateri) sensa causé la maladìa vera. A son n'arzorsa essensial ant la prevension ëd epidemìe e ant l'eliminassion ëd maladìe com le variòle o la poliomielite.

Stòria dij Vacin

1796: Edward Jenner a dësvlupa ël prim vacin contra le variole, dovrand ël virus ëd la vajolatura dle vache (dal latin vaccinus, "dla vaca").

1885: Louis Pasteur a crea ël vacin contra la rabia, an dovrand na técnica për indebolì ël virus.

Sécol XX-XXI: Dësvlup ëd vacin contra tétan, difterite, epatite B e, dël 2020, ij prim vacin a RNA messagé (esempi: Pfizer, Moderna) për ël Covid-19.

Mecanism d'Assion

Ij vacin a introduvo ant ël còrp n'antigen (part dël patògen o na version modificà) ch'a ativa le difèise:

Produssion d'anticòrp specìfich da part dij linfocit B.
Memòria imunològica: Ël sistema imunitari a arpija l'antìgen, garantend na rispòsta pì rapida e vàlida ant ël futur.

A esisto vàire tipo ëd vacin:

Vacin viv atenuà (esempi: rosolìa).
Vacin inativà (esempi: influensa, epatite A).
Vacin a subunità o protèich (esempi: HPV).
Vacin a RNA messagé (esempi: Covid-19).

Salute e Sicurëssa

Ij vacin a l'han salvà milion ëd vite, ma a peulo causé d'efet secondari leger (dolor al pont d'iniession, frev) rarament grev (alergìe). A l'é fondamental:

Respeté ël calendari vacinal (esempi: difterite-tétan-tossesnin-a për ij cit).
Manten-e l'imunità ëd strop për protege coj ch'a peulo nen vacinesse.
Combate le fàusse neuve con anformassion verificà.

Sfide Moderne

Esitassion vacinal: Chèich përson-e a l'han pau dle complicassion, motobin ràire.

Neuve maladìe: Arserca sempe an cors për patògen com ël Zika o la dengue.

Acess global: Ancor pa tuti ij pais a l'han dòse a basta.

Conclusion

Ij vacin a son un pilastr ëd la medzin-a preventiva.

Varda ëdcò

Sistema imunitari

Riferiment

Organisassion Mondial ëd la Sanità (OMS). Raport global sij vacin.

Pasteur, L. (1885). Studi sla rabia e soa prevencion.