Vedanta

Ël Vedanta (an sanscrit: वेदान्त, Vedānta) a l'é un-a dle ses scòle ortodosse (āstika) dla filosofìa indian-a. Ël nòm a ven da "Veda" + "anta" (fin), a significhé "la fin dij Veda" e as arferiss a j'Upanishad, che a son la part final dij test védich. Ël Vedanta a l'é la tradission filosòfica pì anfluenta e spantià an India.

Etimologìa

La paròla "Vedanta" a l'é formà da doi tèrmin sànscrit:

Veda: la conossensa sacrà
Anta: fin, conclusion

A s'arferiss a la part final dij Veda (j'Upanishad) e a la conclusion dël pensé védich.

Sorgiss testuaj

Ël Vedanta as basa an sël Prasthanatrayi, le tre sorgiss autorisà:

J'Upanishad: la part filosòfica dij Veda
La Bhagavad Gita: poema épich-filosòfich
Ij Brahma Sutra ëd Badarayana: aforism che a sistemiso j'ansegnament upanishàdich

Stòria

Ël Vedanta a l'ha soe rèis ant j'Upanishad (600-300 a.C.). Ij Brahma Sutra a son stàit compòst antra ël 200 a.C. e ël 200 d.C. La scòla a l'ha avù sò pì grand dësvlup ant ël médi-ev con:

Adi Shankara (788-820): fondator dël Advaita Vedanta
Ramanuja (1017-1137): fondator dël Vishishtadvaita
Madhva (1238-1317): fondator dël Dvaita

Scòle prinsipaj

Advaita Vedanta

Ël nen-dualism, fondà da Adi Shankara:

A fortiss che Brahman (la realtà assolùa) e Atman (l'ànima individual) a son idèntich
Ël mond a l'é Maya (ilusion)
La liberassion a consist a arconòsse l'identità Brahman-Atman
"Brahman a l'é la vrità, ël mond a l'é fàuss, l'ànima individual a l'é gnente d'àutr che Brahman"

Vishishtadvaita Vedanta

Ël nen-dualism qualificà, fondà da Ramanuja:

A fortiss n'unità qualificà antra Brahman e j'ànime
Brahman a l'é Dé personal (Vishnu) con d'atribut
J'ànime e l'univers a son ël còrp ëd Dé
La liberassion a l'é l'union con Dé, ma nen identità assolùa

Dvaita Vedanta

Ël dualism, fondà da Madhva:

A fortiss na separassion eterna antra Dé, j'ànime e la materia
Vishnu a l'é ël Dé suprem e j'ànime a son dipendente da Chiel
A-i é na gerarchìa eterna d'ànime
La liberassion a l'é la residensa eterna ant ël regn ëd Dé

Àutre scòle

Bhedabheda: diferensa e nen-diferensa
Shuddhadvaita: nen-dualism pur (Vallabha)
Achintya Bheda Abheda: diferensa e nen-diferensa incomprensìbil (Chaitanya Mahaprabhu)

Concet sentraj

Brahman

La realtà assolùa e definitiva, la sorgiss e la sostansa dla realtà. An Advaita a l'é impersonal, an Dvaita a l'é Dé personal.

Atman

L'ànima individual, ël vèj soget. An Advaita a l'é identich a Brahman, an Dvaita a l'é separà da Dé.

Maya

Ël podèj d'ilusion che a fà smijé real ël mond fenomenal. An Advaita a nascond la vrità ùnica ëd Brahman.

Moksha

La liberassion dal cicl ëd nàssite e mòrt (samsara). As oten për conossensa (jnana) e divin amor (bhakti).

Pràtiche

Le pràtiche për rivé a la liberassion a comprendo:

Shravana: scoté j'ansegnament
Manana: reflession
Nididhyasana: meditassion profonda
Bhakti: devossion
Karma Yoga: assion disinteressà

Anfluensa

Ël Vedanta a l'ha anfluensà:

La cultura e la religion indian-a moderna
Ël moviment ëd rinassita indian-a (Ramakrishna, Vivekananda)
La filosofìa ossidental (Schopenhauer, Emerson)
Jë studi contemporani an sla spiritualità
Ël moviment New Age

Rapresentant modern

Swami Vivekananda (1863-1902): a l'ha presentà ël Vedanta a l'Ossident
Sri Aurobindo (1872-1950): Vedanta integral
Ramana Maharshi (1879-1950): Advaita modern
Sarvepalli Radhakrishnan (1888-1975): reinterpretassion moderna

Vëdde ëdcò

Bibliografìa

Shankara, Upadesasahasri
Radhakrishnan, S. Indian Philosophy, Vol. II
Deutsch, E. Advaita Vedanta: A Philosophical Reconstruction