Wi-Fi

Ël Wi-Fi (nòm comercial basà an sl'anglicism "wireless fidelity") a l'é na tecnologìa ëd rej sensa fil ch'a përmet a dij dispositiv ëd coleghesse a Internet o a d'àutre rej locaj conforma a jë standard IEEE 802.11. Gestì dal Wi-Fi Alliance, a l'é dovrà an ambient privà, pùblich, e ampresariaj për navigassion an ligna, trasmission ëd filmà, e control ëd dispositiv IoT. Ël nòm a l'é stàit creà dël 1999 për rende la tecnologìa pì arconossìbil al pùblich.

Stòria

1985: La FCC a lìbera le bande ëd frequensa ISM (Industrial, Scientific, Medical) për usagi sensa licensa.
1997: Prim standard IEEE 802.11 (1-2 Mbps), con sopòrt a 2.4 GHz.
1999: Nàssita dël termo "Wi-Fi" e lansi dël protocòl 802.11b (11 Mbps). Ël Wi-Fi Alliance a fonda për garantì compatibilità.
2003: 802.11g a introduv 54 Mbps an sla midema banda ëd 2.4 GHz.
2009: 802.11n (Wi-Fi 4) a gionta MIMO e sopòrt a 5 GHz, fin a 600 Mbps.
2013: 802.11ac (Wi-Fi 5) a pòrta la velocità a 3.5 Gbps an sla banda ëd 5 GHz.
2019: 802.11ax (Wi-Fi 6) a miliora l'eficensa ant le rej dense e a introduv ël 6 GHz (Wi-Fi 6E).
2024: Wi-Fi 7 (802.11be) a promëtt fin a 40 Gbps e latensa bassa.

Strutura e Component

Access Point (AP): Dispositiv ch'a emet ël signal Wi-Fi (es. router).
Client: Dispositiv colegà (es. smartphone, laptop).
Bande ëd frequensa:
- 2.4 GHz: Pì larga compatibilità ma men velocità e pì congestionà.
- 5 GHz: Velocità àute e men interferense.
- 6 GHz (Wi-Fi 6E): Canal adissionaj për tràfich intens.
Sicurëssa: Protocòj WPA3 për cifré ël tràfich e protege contra j'intrusion.
SSID (Service Set Identifier): Nòm ëd la rej visìbil ant la lista ëd conession.

Usagi Pràtich

Rej doméstiche: Colegament ëd PC, tablet, e televisor.
Hotspot pùblich: Aeropòrt, cafè, biblioteca.
Amprèise: Rej corporative con vàire Access Point.
Dispositiv IoT: Tërmòstat, ciavadure inteligente, e sistema ëd sicurëssa.
Gieugh an ligna: Conession a bassa latensa për multiplayer.

Avantagi e Svantagi

Avantagi:
- Mobilità: Acess sensa fil antramentr ch'as bogia.
- Flessibilità: Instalassion sensa fij.
- Scalabilità: Gestion ëd senten-e ëd dispositiv.
Svantagi:
- Interferense: Da microonde, Bluetooth, e rej visin-e.
- Sicurëssa: Vulnerabilità a j'atach sensa acess autorisà.
- Lìmit ëd portà: Signal pì fievol an presensa d'ostàcoj.

Evolussion Tecnològica

Wi-Fi Direct: Colegament diret antra dispositiv sensa router.
Mesh Wi-Fi: Sistema ëd grop për copertura uniforma an spass gròss.
Wi-Fi 6/6E: OFDMA e TWT për gestì tràfich dens e risparmié energìa.
Wi-Fi 7: MLO (Multi-Link Operation) për dovré vàire bande simultaniament.

Vardé ëdcò

Arferiment

Gast, M. (2020). *802.11 Wireless Networks: The Definitive Guide*. O'Reilly.
Wi-Fi Alliance (2023). *Wi-Fi CERTIFIED™ Overview*. [Disponìbil an ligna](https://www.wi-fi.org).

Ligam estern