Wikipedia:Astësan:Stòria d'Ast
 |
Artìcol prinsipal an lenga piemontèisa |
| Version an parlà locaj: Astësan Bielèis Canavzan Langhèt Lissandrin Monfrin Noarèis Valsesian Valsusin | |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì |
|
Sta pàgina-sì a l'ha andrinta dël test scrit an astësan (tut ò pura mach an part).
Për la coression ortogràfica as fa arferiment ai test për la coression ortogràfica an astësan. A peul trové dj'àutre pàgine an astësan ambelessì |
Hasta: colònia roman-a[modifiché la sorgiss]
Antra 'l 134 aGC e 'l 125 aGC ël teritòri astësan a passa sota ij roman, sò abitant ligurin a ven-o scrivù ant la Tribù Pollia e a ven anglobà ant la IX Regio, la Liguria. Ëd la fondassion dla colònia as sa nen vàire, ma sò nòm sota ij roman a l'é Hasta. Ast an época roman-a a l'é nominà ant jë scrit ëd Toloméo, Plinio e Claudian, ma gnun ëd lor an ësmon ëd detaj ansima a la sità. Hasta a-j da dapress al destin ëd soa region. Con j'arforme ëd Dioclessian, antra 'l 290 dGC e 'l 300 dGC, la Liguria a ven ciapà andrinta a la diòcesi italissian-a, peui, dël 297 a-i riva l'arforma dij confin, e la Liguria a la ven tacà ansema a l'Emilia a fé la Italia regionis citra Padum ("region dl'Italia dadsà da Pò"). Dël IV sécol le provinse dla diòcesi a son viaman chërsùe, e la Liguria a taca torna a aministresse daspërchila. A l'é belfé che la concentrassion dle proprietà ant le man dij latifondista ch'a l'ha mnà a droché l'imperi d'ossident ën vujdand viaman la cassia dlë stat a sia rivà ëdcò ambelessì, ma a l'é restane bele che gnun dat ant sl'astësan dij moment dla decadensa. Miraco a podrìa ess-ie stait chèich stansiament ëd tribù germàniche, coma jë Schiri (dont a resterìa na marca ant ël topònim dë Scurslengh) e j'Ostrogòt ëd Teodorich, ma sempe che sòn a sia rivà d'autut a peul nen esse stàita tanta gent. Ast àut medioeval[modifiché la sorgiss]
Passà sot al Règn dij Longobard dapress a guèra gòtica e a l'artorn dij roman sot a Giustinian, la sità a la passa dontre sécoj dont i soma nen vàire. Da na mension dl'880 i soma ch'a dovìa esse un Ducà longobard, e dla curtis duci as parla torna ant un papé dël 940. Sta cort dël duca a smija ch'a la restèissa davsin a la gesia 'd San Sgond. Quand as riva a podej avej dij dat con chèich sust i trovoma 'l podej dël vësco già motobin formà. La Comun-a d'Ast[modifiché la sorgiss]Ël 28 ëd magg dël 1095 peu essi consideraja coma la data ëd prinsipi dla Comun-a. Col dì, ël vësco Odon ha consegnà ai cónsoj d'Ast ël castel e ël vilagi d'Anon. Ist papè, contnù ant ël Codex Astensis, a l'è motoben important pichè a testimònia për la prima vòta l'esistensa dla Comun-a d'Ast. Bibliografìa[modifiché la sorgiss]
|
