Cit San Bernard
Vos an lenga piemontèisa | |
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
Ël còl dël Cit San Bernard a l'é un passage ant j'Alp, a n'autëssa ëd 2188 méter. Stòria[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij temp antich[modìfica | modifiché la sorgiss]An s'ës còl as goerna ancor un sercc druìdich fabricà daj Salassin. L'ariv dël cristianésim[modìfica | modifiché la sorgiss]Apress Costantin a son dij prèive cristian ch'as anstalo për arsèive ij viagiator. L'ospissi[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij brigant a son parà via për l'inissiativa ëd Bernard ëd Menton, che a fa tiré su n'ospissi grandios an sël pont pì àut dël còl e a lo dà da goerné ai monio canònich ëd la catedral d'Osta.
Për vàire temp a l'é stàit ciamà Priorà ëd Colonne-Joux, përchè a l'era aministrà da 'n prior.
Dël 1113, ël vësco d'Osta Boson II a lo passa ai canònich ëd Véres. Dël 1170 ël Cit San Bernard as dëstaca dal convent ëd Véres e a dventa autònom: ël prior a l'é elegiù daj sò religios. L'ùnica dipendensa ch'a-i restava a l'era che ël prior ëd Colonne-Joux a dovìa arsèive l'anvestidura dal prevòst ëd Véres. Costa separassion a l'é confirmà dël 1221 dal vësco ëd Roma, Onòri III. Le deliberassion capitolar a portavo donca ël sigil ëd l'ospissi: na colòna (Colonne-Joux) con, da banda, na stèila a ses raj e con la scrita sigillum capituli Columpnae Jovis. Ai 16 dë stèmber dël 1587, l'ospissi a l'é d'autut brusà al passage dij tropié spagneuj, ma dël 1592 a l'é stàit torna tirà su. Un papé dël 1627 a esenta j'òm ëd La Tchouiile da fé ël bajèt, për ël servissi ch'a dovìo fé da sò pais al Cit San Bernard, sia tanme guide che për andé a l'arserca dij viagiator. L'ospissi a l'é torna crasà dël 1691: ai 6 ëd luj a l'é rassià e brusà, sa vira daj fransèis ch'as artiravo da la Val d'Osta.
Finìa l'artirà, ël Consèj ëd Tùa a órdina che l'ospissi a sia demolì d'autut, përchè ij fransèis, ant ël cas ëd neuve anvasion, a podèisso nen troveje arpar. Dël 1752, l'ospissi dël Cit San Bernard ansema a tuti ij ben dël Gran San Bernard ch'as trovavo ant ij teritòri dël Regn ëd Sardëgna a passa a l'Órdin dij Sant Morissi e Làser. Dël 1864 a l'han fàit rivé na stra fin-a a l'ospissi an sël versant savojard; cola da la part valdostan-a a l'é stàita livrà dël 1873. L'abà Chanoux[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël pì arnomà dij resior dël Cit San Bernard a l'é stàit l'abà Pierre Chanoux, dal 1860 al 1909. An col perìod a son ëstàit inaugurà ël giardin botànich La Chanousia (1897) e la statua ëd Bernard ëd Menton (1902). La capela-mausolé ëd Chanoux a l'é dël 1913; la ciaborna an mes dla Chanousia e ël neuv osservatòri meteorològich dl'ospissi a son ëstàit fabricà dël 1922. |