Drita (polìtica)

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Ël Palass ëd Versailles, andoa as riunìo jë Stat Generaj fransèis, e a l'é na-ie la distinsion antra drita e gàucia An polìtica as dis drita për definì vàire posission teòriche e pràtiche e l'espression a l'ha dij sust diferent a sconda dël temp e dël pòst dont as parla. Quand a l'é nàita, dij temp dla Rivolussion fransèisa, l'espression a servìa për definì ij sostenidor ëd la monarchìa. Da 'nt la mità dël sécol ch'a fa XIX, na vira che l'espression gàucia a l'era vnùita a indiché vàire forme 'd socialism, comunism e anarchìsm, drita a l'é passà a esse arferì a la conservassion, al liberalism clàssich, al libertarism basà ant sël mërcà lìber, e a tuta na gama d'ideologìe corelà a ste posission-sì. Ël Parlament ëd la Repùblica italian-a. Da la disposission ëd le cadreghe dij parlamentar rispet a cola dël Pressident a ven-o le dission drita e snista. Stòria Dij temp ëd la Rivolussion Fransèisa, l'espression a l'ha anandià a esse dovrà quand ij deputà liberaj dël Ters Ëstat a l'han pijàit l'andi a setesse a la snista dla cadrega dël Pressident, ant jë Stat Generaj Fransèis dël 1789. Nobiltà e component ëd lë Scond Ëstat (ël cler) për sòlit as setavo a la drita. Ant j'Assemblée Legislative ch'a son ëvnùje dapress a sòn, ij monàrchich ch'a sostnìo l'Antich Regim a l'han 'cò lor setasse a la drita, ën ereditand parej ël tilèt dij doj prim ëstat. Anco' al dì d'ancheuj ant l'Assembléa Nassional Fransèisa ij rapresentant a l'han mantnù la costuma dë setesse da snista a drita (rispet al Pressident ëd l'Assembléa midema) për esprime sò orientament polìtich. Rivà a la fin dël sécol ch'a fa XIX, lë schierament polìtich fransèis a vnisìa rapresentà për sòlit coma gàucia estrema (socialista e radicaj), center-ësnista (Republican liberaj), cénter (Moderà e Republican Conservator), cénter-drita (Monàrchich Costitussionaj, Orleanista e Bonapartista), e drita estrema (Ultra-Realista e Legitimista). Ël concet ëd 'drita' dapress a la mòrt ëd j'ideologìe Col passé dël temp e l'evolussion dël pensé polìtich a l'é fasse viaman pì malfé dé na definission s-ciapà col piolòt ëd lòn ch'a sio drita e snista. An tuti e doj jë schierament as treuvo soèns part ëd programa che a rigor a dovrìo sté da la part anversa (coma 'l liberism ëd le sniste e na certa tendensa a l'antervent statal an economìa dle drite). Tuti e doj jë schierament a son motobin soèns formà da vàire ànime an conflit l'un-a con l'àutra. Al dì d'ancheuj le posission pì conservatriss a son soèns pì rapresentà dai partì che as seto al cénter, con le due estreme posissionà ant sle domande pì radicaj ëd cambiament ëd la forma stat. La drita a resta pì caraterisà da ategiament estrem che a van anvers a nassionalism e nostalgìa për j'esperiense fassiste, con forme pì moderà ancentrà ansima a la protession dij podej ëd lë stat contra lë slargament ëd coj ëd l'Union Europenga, ma ëdcò con tendense federaliste che ij podej ëd lë stat a tiro a scurteje. An general a resta patrimòni dla drita la posission catòlica pì conservatriss, dëmentrè che le simpatìe për l'istitut monàrchich a son giumaj squasi sparìe dal panorama polìtich. La drita a l'é 'cò la part pì vocal ant ël ciamé la limitassion ëd fenòmeno coma l'imigrassion e ant ël ciamé na gestion viaman pì dura ëd l'órdin pùblich. A pàira pòch a ciamé la gent an piassa e a l'ha nen vàire presensa ant le struture sindacaj, ën contand pì che tut ansima a dle forme ëd consens da magioransa silensiosa. Contut che vàire sò moviment estremista a l'abio dj'ategiament mach agressiv e rassista anvers a j'imigrà, la drita moderà a l'ha vàire esponent ch'a rivo da minoranse che a tuta prima la drita midema a l'avìa contrastà. Ant jë Stat Unì d'América a son vàire j'esponent ëd color che a l'han fait cariera ant ël Partì Republican. A l'é malfé definì na composission sossial e étnica dl'eletorà 'd drita, tant an Italia che pì an general ant ël mond; comsëssìa, as peul soèns trové n'efet ch'a peul ësmijé paradossal, quand ij consens ëd j'imigrant naturalisà a-j van pitòst a la drita che nen a la snista. An sòn a l'han sò efet vàire fator: l'imigrassion da 'nt l'Euròpa Oriental, andoa ant la testa dla gent la snista a l'é associà a la ditatura, coma n'Italia a-i riva con la drita pì estrema; la posission làica djë sniste, che a-j pias nen vàire ai religios islàmich; ël mecanism d'identificassion che a men-a j'imigrà a consideresse pì antegrà na vira ch'as sento acetà da la part che pì a jë vorìa nen; na comunicassion dla drita pì ancentrà ansima a la cita borzuasìa, che ën essend ël traguard ëd la speransa 'd promossion sossial ëd la pipart ëd j'imigrà a fa motobin presa ëdcò ansima a lor. Drita e snista a tendo anco' sempe a presentesse coma fautor ò opositor ëd la presensa statal ant la regolassion ëd l'economìa, arciamand-se a j'esperiense dij liberaj clàssich e dij socialista. Al dì d'ancheuj as trata però 'd diferense ch'a resto pì ant ij programa eletoraj che nen ant l'atività legislativa pràtica. Arferiment

Aiuto per la lettura Ayuda para la lectura Help for Reading Rintré ant la Piòla Contaté j'Aministrator Lìber për Amprende Coression ortogràfica Tastadura piemontèisa Portaj e Proget Agiut pr'ij Contributor Travajòt sempi