Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.
General Paulucci
Ël general Filip Paulucci delle Roncole (Philip Osipovich Paulucci - Филипп Осипович Паулуччи - për ij russ, Mòdena, 11 dë stèmber 1779 – Nissa, 25 ëd gené 1849) a l’é nassù ant un-a dle famije nòbile pì an vista ‘d Mòdena. Filip a l’era col ch’a fa sinch d'eut fieuj e, apress ëd la mort ëd sò pare dël 1785, a l’è stàit mandà a servissi dël Re ëd Sardegna coma pàgi, intranda parej ant l'elit militar dël Regn. An tant ch'a l'era ofissial dl’Armada sabauda, dòp ëd la conquista napoleònica ‘d Turin, a l'é trasferisse sota l’Imper d'Austria (1800). Dòp quaich ani (1807), da sì a passa al servissi dl’Imper Russ, andova che a ‘rmanrà fin-a ‘nt ël 1829. An tant che ofissial dl’Armada Imperial Russa, a l'inissi dël 1809 a ven trasferì ant ël Càucas, region dont a l'ha marcà la stòria a l’inissi dl’espanssion russa. Paulucci a gieuga un ròl sentral ant la guera contra ij Turch. Ant ël luj 1811 a l'é "governator general e comandant del Còrp dla Geòrgia e della Flotija dël Mar Caspi": da Tiflis a comanda le operassion contra le Armaje otoman-e (Kars) e Persan-e (Karabakh). Paulucci a ‘rman ancora ancheuj ant la memòria dla popolassion armen-a dla region ‘d Akhalkalaki për la vitòria dzora l’armaja gionta turco-persian-a e autre bërlusente bataje. Governator Paulucci a lassa soa marca ëdcò ant la configurassion uman-a dël Càucas; a buta le base për la creassion ëd colònie cristian-e ans ël neuv limes dl’Imperi an diression dla Persia e dl’Imperi Otoman. Al midem temp as treuva ëdcò a dovej pasié dle arvire popolar. Tutun so nòm a l’é arcordà ancora ancheuj con rispet da le popolassion ëd la region. Dòp ëd sòn, a sarà ciamà coma consijé a la cort dlë Zar e da sì a partisiperà da protagonista a la disfaita ‘d Napoleon. Diplomàtich avosà, a sarà nominà a Riga governator ëd le provinse baltiche ‘d Livònia e Curlandia për peui torné al servissi dël Piemont ant ël 1829 e fin-a l’ultim dij sò di.
Virgilio, Ilari, Maurizio Lo Re, Tatiana Polo e Piero Crociani, Маркиз Паулуччи, Filippo Paulucci delle Roncole (1799-1849), Colan-a SISM, Roma, 2013, ISBN 978-88-908510-2-5
