François d'O
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
 Nassù dël 1551, ël marchèis François d'O, Sgnor ëd Fresnes e Maillebois, a l'era un dij preferì (mignon) d'Enrich III e a l'é stàit dzorantendent ëd le finanse sota Enrich IV. A l'é mòrt dël 1594. A l'era fieul ëd Jean, capitani dla vardia scossèisa dël re, soa famija a pija 'l nòm dal castel d'O a Mortrée. Dòp avèj pijà j'arme a l'é vnù capitani dij sivalié e a l'ha pijà part a l'assedi ëd La Rochelle anté ch'a l'é restà ferì ant ël fërvé 1573. D'O a l'era part, con sò frel Jean, dla companìa d'Enrich III e a l'é stàit con chiel-sì fin da cand a l'era pa ancor re, cand a l'ha goernà për pòch temp la Polònia dël 1574 e con Enrich III a l'ha pijà part a la campagna militar dël 1575. Dagià ch'a l'avìa nen fiusa an soe capassità militar, a l'ha preferì passé a j'afé conòmich con la convision che «na piuma a podrìa colpì pì che na spa e 'd capitaj anvestì a peulo fruté pì 'd botin che na companìa d'òm armà». A l'é vnù sgnor ëd Fresne e a l'é dedicasse a le finanse dla famija. A l'é mariasse dël 1573 con Carlòta Catlin-a ëd Villequier, ùnica fija ëd Renà ëd Villequier, goernador ëd Normandìa e favorì dël re. Ël mëssè Renà a l'ha presentalo a cort e chiel a l'é dlongh dventà favorì dël prinsi. A l'é stàit Segretari dë Stat, e Mèistr dël vardaròba dël re. A l'ha rampiassà dël 1578 Pomponne Bellièvre 'me dzorantendent dle finanse reaj e a l'ha mantnì lë scandolos sistema dësbaucià ëd sò predecessor. Ël re a lo ciamava sò "grand conomista". As conòss nen lòn a l'ha combinà antramentre a servìa 'l re con dle division djë dne basà sla disugualianse, ma a l'avìa diciairà che ij pòver a servìo al mond tanme j'ombre ant un quàder. A l'ha donch ardobià le taje, ij pedage, a l'ha fondà 'd neuv ufissi e le rèndite a son montà da j'anviron 20 milion dël regn ëd Carl IX a 32 milion. Jë stent popolar a chërsìo e la ciambrea ëd Borgògna dël 1579 a l'ha arfudà n'àutr riàuss dle taje. Antlora d'O a l'ha dit che d'afé parèj as podìo nen dì contra 'l re, padron dla nassion, dla vita e dij ben ëd sòj soget. Ste compiasense a l'avìo përmëttuje 'd vagné la fiusa total d'Enrich III, ch'a l'ha nominalo Prim Gentilòm dël Gabinet e, an gené 1586, Sivalié dël real órdin dlë Spìrit Sant e leutenent general dla Bassa Normandìa. Dal 1580 al 1585 a sta al pòst dël duca Enrich I ëd Montmorency a Caen, anté ch'a rangia e a spantia la fortificassion. Peui a l'é nominà Goernador ëd Paris e Ìsola ëd Fransa, prima che Enrich III a lo congedièissa për càusa 'd soa aversion a la Lija Santa ëd Paris. Da goernador a l'ha gestì la difèisa dla capital ël Dì dle baricade (12 Magg 1588). A passava passà ij comand dël re a j'autorità dla comun-a, e a le gent d'arme. Durant la neuit a l'ha fàit intré na tropa 'd bajèt fransèis a la pòrta 'd Saint Honoré con quatr-mila soldà svìsser ciamà a socore 'l podèj real.  |
