Henri Poincaré
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
 Matemàtich, fìsich e filòsof. La famija e soa gioventura[modìfica | modifiché la sorgiss]Jules Henri Poincaré a l'era nassù a Nancy ël 29 d'avril dël 1854. Sò pare, Léon Poincaré, a l'era professor ëd medzin-a a l'Università ëd Nancy; sò barba, Antoni Poincaré, a l'era anspetor general dij Pont e stra e n'autorità arconossùa an meteorologìa. A l'avìa na seur pì cita, Aline Catherine Eugénie. A sinch agn a l'é vnù malavi ëd fasson greva e la difterite a l'ha obligalo a sté vàire mèis an convalessensa. Nen podenda avèj na scolarisassion normal, ij sò a l'han faje pijé dle lession privà; a eut agn a l'é andàit a la scòla regolar. La formassion[modìfica | modifiché la sorgiss]A disneuv agn a l'é intrà, prim, a la Scòla politécnica; dl'otonn 1873 a l'é donca andàit a sté a Paris për podèj frequenté.
A l'esam final a l'é surtì scond, ma mach përchè a l'era nen bon a dissegné; ël prim a l'é stàit un ch'as ciamava Marcel Bonnefoy. La cariera[modìfica | modifiché la sorgiss]Sò angagg ativ ant l'arserca sientìfica a l'é ancaminà ant ël 1879. An col ann a l'é stàit nominà professor a l'Università ëd Caen. Dël 1881 a l'é stàit nominà mèistr ëd conferense a La Sorbon-a; doi agn pì tard a l'ha otnù un pòst d'arpetitor d'Anàlisi a la Scòla politécnica. A sarà professor a la Sorbon-a fin-a al 1912. Ant ël 1881 Poincaré a l'era mariasse con Louise Poulain d'Andecy. La cobia a l'ha avù quatr masnà: Jeanne, Yvonne, Henriette e Léon. J'arconossiment[modìfica | modifiché la sorgiss]Henri Poincaré a l'ha arseivù la Legion d'onor. Dël 1887 a l'é stàit elegiù a l'Academia dle siense, dont a l'é vnù ël pressident ant ël 1906. Dël 1908 a l'é vnù mèmber ëd l'Academia fransèisa. La salute[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij prim sign che Poincaré a stasìa pa tant bin as son manifestasse durant ël rëscontr antërnassional ëd matemàtica ëd Roma dël 1908.
Pròpe prima dë smon-e soa conferensa an sl'Avnì dla matemàtica a l'ha piaje un problema ëd pròstata.
La conferensa a l'ha lesula un colega, antramentre che chiel a l'era soagnà an n'ospidal local.
Madamin Poincaré a l'é partìa për Roma për ëmné torna sò òm a ca e tòst tut a l'é smijà andé torna bin. Sò travaj[modìfica | modifiché la sorgiss]Soe contribussion a së spantio ant la teorìa ëd Maxwell, ij sistema dinàmich, la teorìa dl'eletron, la relatività arstrenzùa, la teorìa dij quant, ël càlcol dle probabilità, la mecànica dël cel, le serie nen convergente, j'espansion assintòtiche, la mecànica dij flùid, la termodinàmica. Soa produssion a comprend na tranten-a ëd volum e pì che sinch-sent nòte e memòrie. An doi artìcoj dël 1890 e dël 1899 a l'ha studià j'òrbite omoclìniche an relassion a la mecànica dël cel e a l'ha armarcà che coste-sì a compòrto na gran complessità dinàmica.
Dël 1907 a l'ha dimostrà ël teorema dl'uniformisassion, lòn ch'a l'ha përmetù la classificassion dle varietà bidimensionaj. As oponìa al logicism e, ansema a Kronecker, Borel, Lebesgue e Baire, a l'é considerà precursor ëd l'antuissionism. A pòrto sò nòm[modìfica | modifiché la sorgiss]
Euvre prinsipaj[modìfica | modifiché la sorgiss]
A l'ha dit[modìfica | modifiché la sorgiss]
|
