Jean-Marie Lustiger

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Jean-Marie Lustiger a l'era nassù a Paris, con ël nòm d' Aaron, ai 17 dë stèmber dël 1926, da na famija d'imigrà giudé da la Polònia: sò grand ëd mare, ch'as ciamava 'me chiel Aaron Lustiger, a l'era un rabin ëd Bedzin, ant la Slesia, e a l'era rivà a Paris prima dla prima guèra mondial.
Ij sò a l'ero comersant e, bele che nen osservant, a l'han anlevà soe doe masnà ant la cossiensa ëd soa identità giudéa.

Lustiger a fa ij sò studi al liceo Montaigne a Paris. A dëscheurv la fé cristian-a ant ël 1937, durant un sogiorn da na famija protestanta an Almagna.

La guèra

Dël 1940, la guèra a òbliga ij sò a tramudé a Orléans; a l'é ambelessì che Lustiger as convert al cristianésim, durant la Sman-a santa. A l'é batià ai 25 d'ost. A goerna sò nòm Aaron, ma a-j gionta Jean e Marie.

A la fin dël 1940, cand a son promulgà le prime laj antigiudé ëd Vichy, Lustiger a viv stërmà con soa seur a Orléans, ma ij sò a devo porté la stèila giàuna.
Ai 10 dë stèmber dël 1942 soa mare, ch'a l'era sola a Paris për goerné la mërsarìa ëd famija antramentre ël pare a l'era an viage, a l'é arestà séghit a la denonsia ëd në vzin. La fomna a l'é mnà a Drancy e a l'é deportà a Auschwitz, anté ch'a muirà.

L'ordinassion

Rintrà an seminari, Lustiger a l'é ordinà prèive dël 1954 a Paris.

A l'ancamin a l'é limosnié a la Sorbon-a, anté che sò carisma a anciarma vàire student, futur professor, angigné, àut fonsionari, giurista.
Dël 1969 a dventà curà a Sainte-Jeanne-de-Chantal, na paròchia dla borzoasìa dla munissipalità ch'a fa XVI ëd Paris.

Vësco

Dël 1979, Lustiger a dventa vësco d'Orléans.
Ai 2 ëd fërvé dël 1981 a suced a François Marty tanme arsivësco ëd Paris, e a lo resta fin-a al 2005. Ai 2 ëd fërvé dël 1983 a l'é stàit nominà cardinal. A l'é stàit elegiù a l'Academia ëd Fransa ai 15 ëd giugn dël 1995.

Da vësco ëd Paris, Lustiger a l'ha creà ant ël 1981 Radio Notre-Dame e dël 1999 la television KTO.
Amis përsonal ëd Gioann Pàul II e a l'é stàit eletor ëd Benedet XVI ant ël conclave dël 2005.

Jean-Marie Lustiger a l'é mòrt a l'ospidal Jeanne-Garnier ëd Paris ai 5 d'ost dël 2007. A l'era arcovrà dai 27 d'avril, për le conseguense d'un càncher dj'òss e dij polmon.