Neuve (AL)

	Artìcol prinsipal an lenga piemontèisa
	Version an parlà locaj: Astësan Bielèis Canavzan Langhèt Lissandrin Monfrin Noarèis Valsesian Valsusin
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì

Neuve

Stat:	Italia
Region:	Piemont
Provincia:	Provincia ëd Lissandria
Nòm 'n italian:	Novi Ligure
Coordinà:	Latitudin: 44° 45′ 33.0′′ N Longitudin: 8° 47′ 08.8′′ E Mostra an sla carta
Autëssa:	197 m s.l.m.
Surfassa:	55,20 km²
Abitant:	28.343 (2017)
Comun dj'anviron:	Basaluss, Bòsch Marengh, Cassan, Gavi, Pasturàuna, Posseu, Seraval Scrivia, Tassareu
CAP:	15067
Prefiss tel.:	0143
Còdes ÌSTAT:	006114
Còdes fiscal:	F965
Sant protetor:	Madòna dla Fiòca
Festa dël borgh:	5 d'ost

Sit istitussional

Neuve o Neuvi (Novi Ligure an italian) a l'é un comun dël Piemont ëd 28.343 abitant ^[1], ant la provinsa ëd Lissandria.

A resta ant la part pì meridional ëd la pian-a lissandrin-a, an sla riva ossidental ëd la Scrivia e a l'estrem bòrd setentrional ëd l'Apenin Lìgure.

Stòria

Neuve a l'é stàit fondà prima dël Mila. A fasìa part dij bòsch ëd Marengh. A l'é stàita l'ùltima part a vni dësboscà. Për costa rason a l'han ciamala "Terrae Novae" o "Curtes Novae": da sì a l'é rivà 'l nòm ëd Neuve. A l'ha fàit part dël Marchesà dël Bòsch e dël Marchesà dël Monfrà. Dël 1230 a l'é stàit sota Torton-a, ch'a l'ha costruì la Tor. A l'è stàita peui ancora vàire agn sota 'l Marchesà dël Bòsch e 'l Marchesà dël Monfrà. Dël 1320 a l'é pasà sota 'l Ducà ëd Milan fin al 1529, quand a l'é passà a la Repùblica ëd Génoa, dont a arpresentava la sità pì important ëd l'ansidit teritòri dl'Oltragiov, la part ëd la Repùblica a nòrd ëd l'Apenin.

Dël 1797 a intra ant la Repùblica Lìgure e dël 1799 a l'é teatr ëd na gran bataja, conossùa tanme la Bataja ëd Neuve, antra l'esércit fransèis ëd l'Armà d'Italia comandà dal general Joubert e col ëd l'aleansa àustro-russa comandà dal general Suvorov e vagnà da costi. La bataja a l'ha portà a l'artirà dle trupe fransèise, ch'a sarìo però rientrà l'ann dòp, grassie a la Bataja ëd Marengh. Tërminà l'época 'd Napoleon Bon-a-part, dal 1815 Neuve a l'è stàit gropà al Regn ëd Sardëgna.

Ant na prima organisassion aministrativa, Neuve a fa part ëd la Division ëd Génoa e a costituiss ël capleugh ëd na provinsa dont a dependìo ij mandament ëd Gavi, ëd Rochëtta e 'd Seraval. Dal 1859, an séguit a la riorganisassion aministrativa dël Decret Rattazzi (Lèj n.3702, 23 otóber 1859) la Provinsa ëd Neuve (ch'a sarà ciamà Circondari) a passa sota la Provinsa ëd Lissandria e al Piemont.

Ant l'Eutsent Neuve a dev bon-a part ëd soa richëssa a la posission ch'a la vëd coma pont stratégich për ël passagi dla ferovìa: a Neuve a riva la ferovìa da Génoa e as dipartisso le doi branche ch'a men-a a Turin e a Milan. Le industrie as dësvilupo an pressa e la sità a l'é sede d'atività lijà a la produssion ëd carbon e dl'assel. Fortement bombardà ant la Sconda guèra mondial, d'apress a l'armistissi ël teritòri 'd Neuve a l'é protagonista dla lòta partisan-a e 'd aveniment tràgich d'arpresaja. Lë svilup econòmich a ancamin-a torna ant l'età dël boom con la nàssita d'industrie dël setor alimentar, con lë spostament d'atività logìstiche lijà al pòrt ëd Genoa e con la chërsùa dl'imigrassion.