Ovide Decroly

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Psicòlogh.
Ovide Decroly a l'era nà a Renaix ai 23 ëd luj dël 1871. Sò pare, n'andustrial, a l'ha educà chiel e ij sò frej an n'ambient duvert a j'atività e al mond ëd la natura, an fasend ës-ciòde an chiel l'anclinassion për l'arserca sientìfica. Apress avèj frequentà la facoltà ëd medzin-a a Gand e peui a Brussel, an laureand-se dël 1897, a l'ha tramudà a Berlin e peui a Paris, anté ch'a l'ha frequentà djë studi ëd nevrologìa e psichiatrìa.

Rintrà an Belgi, a l'é dedicasse a la rieducassion dle masnà anormaj, fin-a che dël 1901, giutà da soa fomna, a l'ha fondà a ca soa a Brussel n'anstitù d'educassion, l'École d'enseignement spécial pour enfants irréguliers. Apress esse stàit nominà dël 1904 anspetor dle class d'ansegnament ëspecial ëd Brussel e avèj fondà dël 1905 la Sossietà ëd pedotecnìa ch'a l'ha contribuì a spantié soe esperiense con dij cors e dle conferense, a l'é rendusse cont che për gavé le càuse dl'anormalità e dël disadatament a j'era damanca ëd cangé ël sistema scolàstich tradissional. Sòn a l'ha possalo dël 1907 a fondé la Scòla dl'ermitage, andoa a l'ha aplicà a le masnà normaj ij métod e ij materiaj ch'a l'avìa sperimentà con cole anormaj.

An soa scòla, andoa as servìa ëdcò dla colaborassion dë psicòlogh e pedagogista parèj ëd Boon, Monchamps, Hamaïde e Buyse, a l'ha dësvlupà soe arserche psicopedagògiche, an precisand soe teorìe educative a propòsit dla fonsion ëd globalisassion e dij sènter d'anteresse.

Dël 1920 a l'é stàit nominà professor dë psicologìa e peui d'igene educativa a l'Università ëd Brussel.

Decroly a l'é ëdcò dedicasse a la divulgassion dle teorìe e dj'esperiense educative con vàire artìcoj, studi e lìber.
A l'é anteressasse a j'euvre ëd Dewey, dont a l'ha fàit dle tradussion an fransèis, e a l'atività scientìfica dla scòla psicopedagògica ëd Gëneva ëd Claparède.
Decroly a dasìa motobin d'amportansa ai test mentaj, ch'a l'ha studià e divulgà an colaborassion con Buyse.

Dël 1930 a l'é vnù malavi ëd fasson greva e a l'é mòrt a Uccle ai 12 dë stèmber dël 1932.

Sò pensé an sl'educassion

Ël métod e l'ideal educativ ëd Decroly a l'é smonù an në studi dël 1908, antitolà Le programme d'une école dans la vie.

La scòla tradissional, scond Decroly, a rëspond nen a j'esigense ëd na bon-a educassion ant ël sens coltural e sossial, përchè a ten nen da ment jë bzògn, le capassità, j'anteresse dj'anlev, soe struture e ij sò process ëd conossensa e d'amprendiment. Nopà, la scòla che chiel a susta a l'ha për but l'adatament sossial, natural, anteletual e coltural dël pì grand nùmer ëd përson-e. Ës but as argionz a travers un programa fondà an sl'osservassion direta, an slë studi djë bzògn primari e dl'ambient ëd le masnà e an dovrand dij métod educativ rassionaj e sientìfich. Si bzògn primari dle masnà a son ëd quatr tipo:

lë bzògn ëd nurisse;
lë bzògn ëd paresse e coatesse dal temp brut;
lë bzògn ëd difend-se dai perìcoj;
lë bzògn ëd fé, ëd travajé da soj o con d'àutri, d'argalesse e d'amelioresse.

An partend da l'idèja che la masnà a peul avèj d'esperiense educative mach si coste as arfan ai sò bzògn fondamentaj e che ël programa a dev tende a l'unità, permëtte un mìnim ëd conossense indispensàbij e cissé ël dësvlup antëgral ëd tute le facoltà, Decroly a arfuda l'ansegnament tradissional për materie dë studi separà e lession coletive, an rampiassandlo con n'ansegnament ch'a l'ha për pivò jë bzògn e j'anteresse naturaj dle masnà e ch'a l'abia d'arferiment ës-ciass con l'antropologìa coltural. La scòla a dev basesse an sla vita psìchica, sossial, anteletual, fìsica e afetiva ëd la përson-a.
J'atività scolàstiche a saran parèj organisà tute dantorn dij sènter d'anteresse, adatà e nuansà a sconda dj'età. Për sòn, a resto amportante le schede d'osservassion prontà da Dewey e dai so colaborador.

J'esercissi a son nuansà e regolà conforma ai process ëpsìchich fondamentaj e a j'anclinassion ëd mincadun. A l'é për mojen ëd j'esercissi d'osservassion, d'assossiassion e d'espression che, passin passet, l'anlev a riva a conòsse e anteriorisé, con pì belfé e cossiensa, ij contnù colturaj e j'abilità strumentaj dle dissiplin-e tradissionaj, tanme la letura, la scritura, ij cont, la stòria, la geografìa, ël dissegn, la moral e via fòrt.

Ël métod global

Ël métod global a l'é l'arzultà dj'arflession e dj'esperiense mnà da Decroly ansima ai problema lògich e gnoseològich, dzortut a livel evolutiv.
La concession clàssica dl'andussion e dla dedussion e j'idèje an sl'amprendiment ëscolàstich spantià fin-a antlora a fortìo che ël procediment ch'a va dal particolar al general, da n'element isolà al tut, a fussa con-naturà an tute j'anteligense, comprèise cole dij gognin. Për sòn, ij métod d'ansegnament as basavo an sël prinsipi dl'analiticità.

Decroly a l'ha sostnù che costa teorìa a l'era falà da na mira psicològica e pericolosa da na mira pedagògica, dzortut si aplicà a jë scolé pì cit. Nopà, la conossensa, l'amprendiment, a rivo an partend da na përcession global, sincrética, dël tut, për peui rivé për gré a la conossensa analìtica dij sìngoj element.

Euvre prinsipaj

Vers l'école renovée (1921)

A dësvlupa e a s-ciariss l'ansegnament për sènter d'anteresse.

La fonction de globalisation et l'enseignement (1929)

A smon ij presupòst psicològich e lògich, l'articolassion a l'anterior e j'aplicassion didàtiche dël globalism, ch'a l'é l'aspet fondamental dël pensé pedagògich ëd Decroly. A fa vëdde coma l'atività globalisatris che la masnà a fa già an amprendend la lenga materna a peul esse aplicà con sucess ant l'ansegnament ëd le vàire dissiplin-e.