Regiment dij sòch
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
Regiment dij sòch (an fransèis Régiment des socques) a son dit tre moviment popolar valdostan d'arsistensa armà. Ël prim regiment a l'é ëdcò ël pì gròss, j'àotre doj a në pijeran ël nòm për arciamesse al prim, ma sensa mai rivé a avej n'amzura ch'a peula paragonesse a cola dël moviment original. Prim regiment[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël moviment a nass daspërchiel a Champorcher, dël magg dël 1799, ant ël quàder dla Rivolussion fransèisa. Sitoassion general[modìfica | modifiché la sorgiss]Dël 1792 l'esèrcit rivolussionari a l'ha pijait la Savòja, e dël 1793 a son anandiasse ij combatiment ëdcò ant la val, prima mach ant sëj vàlich, peui dël 1794 ij fransèis a l'han pijait ël Fòrt Traverset, a son rivà a La Thuile e Arvier, col confin ch'a l'ha finì dë fërmesse a La Thuile. La Valgrisanche a l'é difèisa da gent dël pòst, comandà da Gioan Batista Chamonin. Ant ël 1795 ël Còl dël Mont a passa vàire vire ëd man antra valdostan e fransèis. Dël 1796 Rè Vitòrio Medèo III a l'ha da firmé la pas con la Fransa, la Val a la passa a ij fransèis e daspërtut a taco dle gran bataje antra codin e giacobin. J'erbo dla libertà as pianto squasi daspërtut, ma gran part dla popolassion a resta motobin contra a ij fransèis. Ël moviment[modìfica | modifiché la sorgiss]Dël magg dël 1799 ël Regiment a nass coma moviment popolar a Champorcher, ma motobin prest as ëspantia an tuta la val e as treuva ad avej vàire mila combatent. A son armà con fusij, ma soèns ëdcò mach con baston, pich e trent e a van drit anvers a Osta, ën campand giù tuti j'erbo dla libertà ch'a treuvo për la stra. A-i la fan a liberé la val, e a resto fin ch'a rivo j'aostrìach, che antlora a son alià dij piemontèis.Quand a rivo ij soldà regolar, ël regiment a chita. Scond Regiment[modìfica | modifiché la sorgiss]Sitoassion general[modìfica | modifiché la sorgiss]Dël 1800 Napoleon a cala an val dal Gran San Bërnard e a monta al Còl des Joux, ën spitand che la goarnison dël Castel ëd Bard (400 soldà aostrìach) as arenda. Sòn a riva dapress a 15 dì d'assedi, e con sòn la Val a l'é torna an man a ij fransèis. Ël moviment[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij 5 ëd Gené dël 1801, torna da Champorcher, as bogia lë scond regiment. A fé s-ciopé la sitoassion sta vira a l'é l'órdin dë gavé le ciòche dle cese. Ën andand anvers a Osta ël regiment a massa vàire giacobin, ma an sità ël vësco a riess a evité ch'a-i rivo dj'esagerassion. Ij 15 ëd Gené la gent dël regiment a l'arsèiv l'assicurassion che la composission dij goèrn munissipaj a sarà cambià e che vàire provediment a saran gavà. Dapress a sòn ël regiment a chita daspërchiel. Tèrs regiment[modìfica | modifiché la sorgiss]Sitoassion general[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël tèrs regiment as bogia contra a ij Savòja. Sta vira a fé anrabié la gent a l'é l'abolission ëd vàire feste religiose e la chërsùa dj'ampòste ch'a l'é vnu-ie dapress a la sitoassiion finansiaria disastrà dël Règn ëd Sardegna, për via dij débit dla Prima Guèra d'Unificassion. Col dj'ampòste a l'é n'argoment motobin dlicà për la val, butand an consideran che dël 1191 ël Papé dle Franchise dla Val d'Osta a garantìa che ij Savòja a podèisso nen buté dj'ampòste ch'a l'avèisso nen ël consens dla popolassion. Ël moviment[modìfica | modifiché la sorgiss]Ij 26 dë Dzémber dël 1853 ël tèrs regiment as bogia (coma sempe) da Champorcher. A dura mach tre dì (fin-a 'l 28) e anco' na vira a ven fërmà dël vësco, prima che a Osta a-i riva chèich-còs ëd brut. Ij cap dël regiment sta vira a ven-o processà e condanà. Bibliografìa[modìfica | modifiché la sorgiss]
|
