Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.
La vëndëmmia an famija
Vëndëmmia a l'é l'assion ëd chieuje le uve.
La vëndëmmia an piemontèis a-s peul 'dcò ciamesse “cheuje le uve“.
La date precesa 'd la vëndëmmia a peul anticipé o tardé d'un- e doj sman-e a seconda ëd le condission ëd le uve, che a peulo maduré pi prest ò pi tard a seconda dël temp atmosferich.
Le prime uve che a-s cheujo an Piemont a son cole dël Moscatel, che a peule esse cheuije già a la fin d'Agost.
a l'é un dij procediment pi amportant ëd la produssion dël vin.
Peuij a-s taca con ij bianch.
Antrames a le uve da vin neir, ël Dosset a l'é un dij primi (prime e seconda sman-a dë stèmber).
J'ultime uve a son cole dël Nebieul, che minca tant a peulo sté ant la vigna fin-a a la seconda sman-a d'otóber.
A-i é 'dcò na "vëndëmmia tardiva" për fé 'l vin d'uva sporia, che a l'é cò ciamà passit, che a peul possese fin-a aj Sant, për saré la vëndëmmia pì tardiva con ij Vin 'd la Giassa 'd la val ëd Susa.
A la vendëmmia, an Piemont, a pijo part tuti j'element 'd la famija, a parte da le masnà, ij cé e le nòne, j'avsine fina 'dcò ij parent ëd Turin che a ven-o an campagna a pòsta për la vëndëmmia.
A-s peul nen taché tròp prèst përché ansima a le rape d'uva a-i é ancora la rosà, che se a ven vëndëmmià ansema a le rape a peul gionté d'eva andrinta al most (pecà mortal), e an conseguensa sbassé 'l grad alcolich dël vin. A l'é mej taché vers le 9-10 oer 'd la matin.
Una part ëd le persone a l'han ël travaj ëd dëstaché le uve e buteje andrinta a la cavagna. Coste uve a deuvo esse sernue për da bin, për nen cheuje le uve rosse o nen madure. Con l'agiut ëd le tesòrie a-s taja la picola ëd la rapa e a-s deuv minca tant 'dcò fé atension a schivé j'asinej che a son carià 'd mofa o tròp sèc ( magara batù da la tempesta ù brusà dal tròp sol).
J'òmini pì fòrt a passo antrames aj firagn për cheuje le cassie bel pien-e, e porté a coj che a cheuijo le uve 'd le cassie veuide. Peuij le cassie a son carià ansima a un tamagnon, un carèt òpura un tombarél, e portà a la cassin-a.
A-s travajà fina a mesdì, e peuij a-s peul fé un con ëd disné an campagna, për nen perde tròp temp. Le uve a peulo nen speté tròp. La vëndëmmia a peul seguité fin-a a la seira a 6 ore, quandi che tuti a son stracch e a rintro a la cassin-a.
Le uve a peulo esse vendëmmià për la cassin-a òpura da vende. Se a son da vende, quasi sempre a la seira a-i riva già 'l client da uve, che quandi che a ven a n campagna a l'ha l'obligh ëd fërmessea fé un con ëd merenda sinòira. Dasnò le uve a ven-o crasà andrinta a la machina da pisté, campà andrinta la tin-a.
Le cassie veuide a ven-o ambaronà ansima al carèt, e peuij tuti a peulo setesse a fé un con ëd merenda sinòira, ringrassianda Nosgnòr che le uve a son a cà.
Particolar: a-s vëndëmmia mai ëd duminica: a pòrta nen bin!
Toca fer! Ël proverbi "dis nen gatt se 't l'has nen andrinta al sac" a val ëdcò për le uve: a-s peu nen disse gnete ansima le uve (a son bele, brute, vaire, pòche) fin-a a quandi che a son nen sota al pòrtic. Uva ant la vigna: a val gnente!
