Vitòrio Alfé

	Artìcol prinsipal an lenga piemontèisa
	Version an parlà locaj: Astësan Bielèis Canavzan Langhèt Lissandrin Monfrin Noarèis Valsesian Valsusin
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì

Biografìa

Ël cont Vitòrio (Tòjo) Alfé a l'era nà an Ast ai 16 ëd gené dël 1749 (bele che an soa àuto-biografìa a disa ai 17) e a l'é mòrt l'8 d'otóber dël 1803 a Firense. Soe lenghe mare a j'ero ël Piemontèis e ël Fransèis e për amprende l'Italian a l'ha dovù studié nen pòch.

Alfé a l'avìa fàit na curta cariera militar: a l'era andà a l'Academia real ëd Turin e ai 2 ëd maj 1766 Carl Emanuel III a l'ha nominalo alfé dël regiment d'Ast. Ëd gené 1774, Alfé a l'ha dàit soe dimission da l'esèrcit.

Al moment ëd la pijà dla Bastija, Alfé a l'era a Paris, anté ch'a cudìa a na neuva stampa ëd soe euvre.

Dël 1792 a l'ha tramudà ëd fasson definitiva a Firense.
A l'é sotrà an Santa Cros a Firense.

Euvre

Coma aotor an lenga piemontèisa, Vitòrio Alfé a l'ha lassane doi sonèt polémich.

Prim sonèt

Ël prim sonèt a l'é datà Roma, 23 avril 1783. A l'é stàit publicà, con d'àutri, dël 1786 a Martinsbough, an Alsassia, andoa as trovava con la contëssa d'Albany. A l'é belfé che con cost sonèt Alfé a vorèissa arbate a chèich crìtich ch'a l'avìa acusà 'd durëssa lë stil ëd soe prime tragedie.

Son dur, lo seu, son dur, ma i parlo a gent
ch'ha l'ànima tant mola e dëslavà
ch'a l'é pa da stupì se 'd costa nià
i-j piaso apen-a apen-a a l'un për sent.

Tuti s'amparo 'l Metastasio a ment
e a n'han j'orije, 'l cheur e j'euj fodrà:
j'eròj a-j veulo vëdde, ma castrà,
ël tràgich a lo veulo, ma impotent.

Pure im dogn nen për vint fin ch'as decida
s'as dev troné sul palch o solfegé,
strassé 'l cheur o gatié marlàit l'orìa.

Già ch'ant cost mond l'un l'àutr bzògna ch'as rija,
l'è un mè dubiet ch'i veui ben ben rumié:
s'l'é mi ch'son 'd fer o j'italian 'd potìa.

Scond sonet

Lë scond sonèt a l'é datà Roma, giugn 1783.

S'l'é mi ch'son d'fer o j'italian 'd potìa
l'era pa un dubi mai ch'a dvèissa andé
(com i sento purtròp ch'ven d'arivé)
a ferì ij Piemontèis pì an là dl'orija.

L'é un mè dubièt, an soma, e as deuv nen pijé
për voi pì ch'për l'Italia quanta a sia.
E peui, d'un pòvr autor a la babìa,
com a la vòstra, sfògh bzogna ben dé.

Mè sonetass, pòst ch'a va comentà
parlava an general e solament
a coj ch'han, pì che 'l cheur, l'orija dlicà.

Direu, s'a veulo vnì a'n comodament,
ch'né lor 'd potìa né 'd fer mi son mai stà:
o mi 'd fer doss, lor 'd pauta consistent.

A pòrto sò nòm

Concors Vittorio Alfieri

Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse

Gianrenzo P. Clivio - Profilo di storia della letteratura in piemontese