Ermann ëd Reichenau
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
 Monio. Vita[modìfica | modifiché la sorgiss]A l'é nassù ël 18 Luj 1013 da Eltruda e Gofrej d'Altshausen. Sò problema fìsich (a podìa nì ste drit, nì marcé) a l'ha faje vagné lë stranòm "ghercc" o, an latin, contractus[1]. A set agn a l'é stàit mandà a studié al ciòstr beneditin ëd Reichenau, fondà da San Pirmin sl'ìsola ëd Reichenau, an mes ël lagh ëd Costansa e sì a l'é restà për tuta soa vita dòp esse vnù monio dël 1043.[2] A l'é stàit educà da l'abà Bernon[3] e daj monio Kerung e Burcard, ch'a l'han mostraje l'astronomìa, la poesìa, la stòria, la mùsica e la liturgìa. Grassie a ste nossion a l'ha podù creé sò neuv sistema dë scrive le nòte musicaj e sòj antërvaj (Opuscola musica), ma a l'ha scrivù ëdcò d'àutre euvre: ëd mëssaj, d'orassion (dont l'avosà Salve Regina) d'ansagg astronòmich (a chiel a l'é atribuì la division ëd j'ore an minute), dij lìber ëd fàit e dle crònache. Trames a soe sorgiss a venta sitè De compositione astrolabii ëd Masha'allah ibn Athari, ch'a dimostra lë spantiament ëd test aràbich bele ant l'Almagna dël sud già dël sécol ch'a fà X, e nen, 'me as fortìa na vira, mach dal sécol XI. Ermann a l'ha mostrà donch a vàire student. Ij dot ëd col temp a ciamavo soa euvra genial miraculum saeculi (maravija dël sécol), e a l'ha arseivù dle litre 'd làuda da l'imperator Enrich III (dël 1048) e dal papa Lion IX (dël 1049), durant le vìsite dl'un e dl'àutr a Reichenau. A l'é mòrt ëd pleurit a 41 agn. Soa mòrt a l'é descrivùa dal fidel anlev Bertòld ëd Reichenau (ch'a l'ha 'dcò portà anans l'euvra Chronicon): "Cand an fin la bontà 'd Nosgnor a l'ha decidù ëd livré sò spìrit da la nojosa përzon dël mond, chiel a l'é stàit pijà da la pleurit e l'ha tribulà për des dì tant e an continuassion. Un dì, ant le prime ore dla matin, dlongh dòp la santa mëssa, mi, ch'i j'era considerà sò amis pì s-ciass, i son andàit da chiel a ciameje s'a stasìa mej." Ermann a l'ha rëspondùje d'avèj pensà a l'Hortensius ëd Ciceron e a soe savie nòte sla bin e sla mal, oltra a tùit j'afè che chiel istess a l'avìa scrivù dzor col soget. Con coj pensé "Tut ël mond present, tut lòn ch'a lo compon, st'istessa vita mortal, a l'era vnùa grama e nojosa e, d'àutra part, l'ëvnì infinì dla vita eterna, a son sustà e car, tant ch'i peuss nen consideré ste cose passagere pì che la l'impalpàbil pleuja ëd card." Ermann a l'é stàit sotrà a Althausen ant la tèra 'd famija, ma soa tomba ancheuj a l'é perdusse. Dle soe arlichie a resto a Altshausen e Zurigh. Sò cult da beat as podìa pa fé conforma al vësco 'd Friborgh, ma a l'é fasse istess. A l'é peui stàit confermà da la gesia catòlica dël 1863 con papa Pio IX. A l'é arcordà ël 24 stèmber. As peulo trové 'd soe mistà ant ël còro dla cesa ëd Zwiefalten e a Andechs. Ant na pitura dla cesa ëd Montecassino (dësblà durant la sconda guèra mondial) a l'era definì Doctor marianus për soe orassion a la Madòna. Euvre[modìfica | modifiché la sorgiss]
Nòte[modìfica | modifiché la sorgiss]
|
