Lija dël Pelopones
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
La Lija dël Pelopones a l'é stàita n'aliansa militar nàita ant la metà dël sécol ch'a fa VI a.C. tra le sità (pòleis) dël Pelopones guidà da Sparta, che a guidava tuti j'alià sota na mira militar, e che a l'avìa la presidensa ëd la ciambrea dla Lija. La Lija dël Pelopones, a diferensa dla Lija delio-àtica nàita antorn a Atene, a obligava pa ij sò alià a paghé na taja. Da costa lija a l'é sempre stàita fòra Argo, an competission con Sparta për el domini sël Pelopones. Dòp la liberassion ëd Corint (582) e la conquista 'd Tegea (560), Sparta a l'ha ancaminà na polìtica d'agiut a tuti ij regim oligàrchich ëd le sità greche, con ël but d'eliminé ij tiran e goerné ij sò termo. Dòp la derota d'Argo, Sparta a l'ha aumentà sò podèj e da na banda a l'ha ancaminà na polìtica anti-persian-a da l'àutra a l'ha tacà na polìtica për giuté le fassion moderà 'd minca sità. Dël 510 la Lija a l'ha tacà Ipia, tiran d'Atene, slontanand-lo da la sità. Dël 494 a.C., Sparta a l'ha torna vagnà contra Argo ant la bataja 'd Sepeja an arforsand soa egemonìa ant ël Pelopones e a l'ha peui avù 'n ròl franch amportant ant la bataja 'd Salamin-a (480 a.C.) contra ij Persian. Ant ël sécol che a fasìa V a-i é staje na granda rivalità tra la Lija dël Pelopones da na banda e cola delio-àtica da l'àutra. Costa rivalità a l'ha peui portà a la guèra dël Pelopones. La derota atenèisa dël 404 a.C. a l'ha provocà na cita egemonìa spartan-a an tuta la Grecia, ma costa época a l'é furnìa an pressa dòp la bataja dë Cnido e le guère che a-i son peui staje contra Atene e Tebe. Ant ël sécol ch'a fa IV a l'é ruvà la fin ëd l'egemonìa spartan-a e 'd dcò dla Lija dël Pelopones dòp la derota ant la bataja 'd Leutra (371 a.C.). La Lija a l'é furnìa dël 366 a.C. |
