Maria Montessori
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
 Educatris. Biografìa[modìfica | modifiché la sorgiss]Maria Montessori a l'era nà a Chiaravalle ai 31 d'ost dël 1870 da pare e mare ëd modeste condission conòmiche. Finì jë studi scondari, a l'é anscrivusse a la facoltà 'd medzin-a ëd l'Università ëd Roma, bele che con dj'arzistense da part dla famija e dl'ambient universitari. A l'é laureasse dël 1896. L'angagg educativ[modìfica | modifiché la sorgiss]Dël 1897 a l'é vnùita assistent ant la clìnica nevro-psichiàtrica dl'Università 'd Roma e ambelessì a l'ha ancaminà a ocupesse dl'arcuperassion dle masnà anormaj an giutand con djë studi e dj'esperiense a sërché le càuse dl'anormalità psìchica e a pronté dij métod për l'assistensa e l'arcuperassion a la vita normal. Ël ministr ëd l'anstrussion pùblica, Guido Baccelli, a l'ha ancariala d'organisé un cors për la rieducassion dle masnà frenasténiche. Dël 1900, sota soa diression, a l'han anstituì a Roma na scòla magistral ortofrénica con, gionzùa, na class ësperimental për ij cit anormaj. Apress avèj aprofondì ij sò studi filosòfich, scientìfich e antropològich, Montessori a l'ha otnù dël 1903 ël lìber ansegnament an antropologìa. Maria Montessori a l'ha antravëdù che ij mètod e ij materiaj dovrà con le masnà anormaj a podìo esse aplicà con avantage ëdcò ai normaj e che l'educassion a dovìa basesse an sël dësvlup fìsich, psìchich e anteletual dël fanciòt.
Sòn a l'ha mnala a definì sò métod dl'educassion anfantil. Ël fassism e l'esili[modìfica | modifiché la sorgiss]Con l'advent dël fassism e la conseguenta egemonìa pedagògica dl'idealism gentilian contrari a la pedagogìa sientìfica, Montessori a l'é trovasse viaman pì isolà e butà da part dal mond polìtich e scolàstich ufissial.
Ij sò ideaj umanitari e passifista a podìo nen convive con l'educassion paramilitar, autoritaria e nassionalista amponùa dal regim fassista a la scòla. L'artorn an Euròpa[modìfica | modifiché la sorgiss]Dël 1947 Montessori a l'é rintrà an Euròpa, bele che dël 1949 a l'ha ancor passà un perìod an India. A l'é mòrta a l'amprovista ai 6 ëd maj 1952 a Noordwiyk an See, andoa a andasìa soens për arposesse dij curt perìod. Sò pensé[modìfica | modifiché la sorgiss]Maria Montessori a l'era médich, e a l'é partìa da jë studi ëd biologìa, dë psicologìa e dë psichiatrìa për rivé al problema pedagògich, educativ, scolàstich, metodològich e didàtich. Con chila, l'educassion anfantil a l'é intrà an na neuva dimension, con na caria ideal, umanitaria e religiosa ch'a l'ha për but la creassion d'un mond mej, fondà an sël rispet ressìproch, an sla comprension e la solidarità antra j'òm. Tut sòn, a travers ël dësvlup ëd l'ategiament sientìfich e ant l'amplicassion dla siensa e dij sò métod ant ël fenòmeno educativ. Montessori a l'era partìa da 'd posission ëd tipo naturalìstich e positivìstich.
Pì tard, a l'é avzinasse al catolicésim e a l'ha dàit an manera s-cëtta n'ampostassion religiosa a soa atività e a sò message educativ. L'àuto-educassion[modìfica | modifiché la sorgiss]An pogiandse da na part an sël romanticism pedagògich ëd Pestalozzi, ch'a l'avìa antravëddù le potensialità anterior dla masnà, e da l'àutra a la pedagogìa sperimental anandià da Wilhelm Wundt e da Alfred Binet, a l'é rivà a definì ël concet d'àuto-educassion. La pedagogìa, ël métod didàtich, l'ansegnant, l'anstitussion scolàstica a devo pì che àutr giuté ël cit a trové ij mojen giust e a dovré soe arsorse potensiaj për esprimse e dësvlupesse. Për giuté la masnà an cost process ëd chërsùa lìbera e armoniosa, a l'é prioritaria la conossensa sperimental dle bon-e condission e dle vàire fas dël dësvlup fìsich e psìchich. Le Ca dle masnà[modìfica | modifiché la sorgiss]L'ambient andoa la masnà a l'é educà a l'ha na granda amportansa për cost but. Për sòn, ant le Ca dle masnà l'ambient a l'é struturà an manera da përmëtte a j'anlev ëd bogé e d'agì ëd fasson lìbera, gavand tuta costrission e antërvension ëstangera e përturbatris. La caraterìstica fondamental ëd coste neuve anstitussion anfantij, anspirà ai prinsipi dla pedagogìa sientìtica, a l'é che tut a l'é pensà e costruì a mzura dij cit. Le cadreghe, le tàule, j'armari, le stagere, j'utiss a son tuti a portà 'd man dle masnà e për lor a l'é belfé dovreje, për përmëtte a jë scolé ëd bogé e fé an tut còmod, sensa l'antërvension continua dij grand. Ël ròl dl'ansegnant a l'é pì nen col ëd guida tut-presenta, ma ëd diretor dj'atività dij sìngoj e sossiaj. Pì che dé dj'órdin e comandé, l'ansegnant a smon ëd consèj, a giuta, a cissa, evitand ëdcò ij tradissionaj premi e castigh. Ël banch, ch'a ten përzoné e ferm ël cit an obligandlo a fé 'd travaj e d'esercissi comandà, a l'é abolì. An cost ambient neuv, un pòst sentral a-l l'ha ël material didàtich, ciamà ëdcò ëd dësvlup përchè, an conformand-se ai process naturaj dl'evolussion anfantil, a agiss an sl'atività sensorial cissand ël dësvlup dl'anteligensa. L'andividualism dl'usage dël material a l'é sorpassà ant le Ca dle masnà da tuta na caterva d'atività sossiaj che a arpeto, sempe arportà a le dimension dij cit, j'ocupassion dla vita pràtica. Montessori e ël freudism[modìfica | modifiché la sorgiss]Bele an acetand l'ipòtesi freudian-a dël sub-cossient tanme element determinant për la formassion dla përsonalità e fator dl'atività dël sìngol, Maria Montessori a arfuda net tute le valense libìdiche e sessuaj atribuìe da Freud ai posson dël sub-cossient. An pì, a arpròcia a Freud d'avèj considerà la vita psìchica anfantil mach an rapòrt a 'n but ëd soen dla masnà o dël grand. Nopà, la liberassion dël cit da j'opression operà su chiel dal mond dij grand e ch'a son sorgiss ëd disadatament e nevròsi a son pa da consideresse da na mira psicanalìtica, ma coma n'angagg moral ëd tuti për dësvelé e arzòlve ij conflit che a livel incossient as dësrolo antra 'l mond dij cit e col dij grand. L'ideal umanitari[modìfica | modifiché la sorgiss]Ant la përsonalità dla masnà e an soa originalità anterior, Montessori a l'ha s-ciairà n'utiss për amelioré la sossietà uman-a, për conquisté a l'esercissi dla pas e dla toleransa për tuti j'òm. Pròpe ant la natura e ant la richisia anterior dël cit a l'ha s-ciairà ël prinsipi dla redension. Partìa da posission naturaliste e positiviste, bele sensa mai bandoné l'ideal sientìfich e sperimental ëd sò métod, a l'ha viaman sot-linià l'aspet filosòfich, moral e umanitari ëd soa pedagogìa, an butandje a la fin a sò cheur na fé sempia ma gorëgna ant ël mëssage cristian, coma a podìa esse capì da le masnà. A pòrto sò nòm[modìfica | modifiché la sorgiss]Euvre prinsipaj[modìfica | modifiché la sorgiss]
Ambelessì l'autris a arvéndica ij drit dl'anfansia dëdnans al mond dij grand: a l'é n'eror da na mira psicològica e educativa fé avèj a le masnà dj'ategiament, dle costume mentaj nen conform a soa natura, përchè a finisso pr'ësfaussé e antrapé ël dësvlup ëspòtich dle fòrse anterior.
Ambelessì Montessori a parla ëd ment surbenta e ëd périod sensitiv: la ment dël cit a deuvra dle sensibilità speciaj, o perìod sensitiv, tìpiche dij prim agn për mojen dle quaj, sensa mostré dë sfòrs antensional, a fàbrica sò mond anterior. La psiche dla masnà a treuva parèj soe rèis ant ël sub-cossient ch'a na régola la vita e a anfluensa e a detèrmina la formassion dla përsonalità. |
