Architetura micénica
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
L'architetura micénica a l'é dësvlupasse an Grecia durant l'era dla sivilisassion micénica, apress ël dësvlup dla sivilisassion minòica (anviron 1500-1100 aGC). A l'é stàita dëscorvùa con jë scav ëd Heinrich Schliemann a Micene dël 1876. Micene[modìfica | modifiché la sorgiss] Lòn ch'a resta 'd Micene a armonta anviron al 1300 aGC. A son ëd reste 'd blòch ëd pera difensiv ch'a son na ròba neuva ch'a-i era nen ant l'architetura minòica e ch'a son peui tramandasse a l'architetura greca antica[1]. L'intrada monumental dla ròca 'd Micene a l'é la pòrta dij Lion, ch'a l'avìa dnans un bastion d'andoa tiré an sij nemis ch'a podìo avzninesse dal galon nen protet dij soldà drissèj con j'arme ant na man e mach l'àutr galon protegiù da lë scu. La pòrta a l'é famosa për sò sistema trilìtich dzormontà da na granda e tëggia pera triangolar con doi lion (o lionësse) ant na posission aràldica e simétrica da le doe bande 'd na colòna. Ij lion e la colòna a son ël blason ëd Micene. Ij lion a l'han pì nen le teste, maraman përchè a stasìo ant na pera 'd vèrtis dël triàngol fàita con un material ëd color diferent. La composission a arcòrda ant l'aspet l'art itìta e a veul esse 'n ciàir sìmbol dël podèj real. A la man drita dla Pòrta dij Lion a-i é n'acròpoj con un simiteri 'd tombe soteranie a thòlos, pì veje che le muraje, batìe da na dinastìa precedenta a cola ch'a l'avìa edificà la pòrta. Sì l'archeòlogh alman Einrich Schliemann a l'ha scavà (sì a-i era l'agorà dla ròca) trovand ël Tesòr dont la famosa mascra d'Agaménon a l'é part. Na rampa-carzà a riva al palass e a-i peui na scala dël 1200 aGC. Ël palass a l'é nen vast 'me col minòich ëd Cnòss, ma a l'é 'sè modest. Na cita stansia për le vardie o j'anvità a l'é vzin-a a la cort anté ch'as as podìa peui intré ant ël megaron dòp avèj traversà n'anti-cambra con doe colòne. Ant ël megaron a-i era 'l tròno, con ën foalé al sénter (eschàra, d'andoa a riva 'dcò 'l mòt piemontèis scarlo), sircondà da quatr supòrt ch'a lassavo duverté 'n lusernari ant ël coercc. Sta stansia d'onor a l'é sità dcò da Omer, cand a dëscrivìa la cà d'Uliss. Le muraje dla stansia a presentavo 'd piture 'd guerié, cher e cavaj. Chèich stòrich a fortisso che 'l megaron a l'é stàit ël precorsor dël templi grech, ma a l'é na teorìa ch'a lassa dij dùbit dagià che fra ij megaron e ij prim templi a passo dosent agn. A dovrìa esse pì sempi fortì na sëmijansa fra ij prim templi e le cà tìpiche dla Grecia Antica, 'me a testimònia l'ansidita cà dle colòne, anté che la cort sentral a l'avìa 'd colòne isolà da tre bande. Ël Tesòr d'Atreo[modìfica | modifiché la sorgiss] Ës grand thòlos a l'é 'd sigura 'l tòch d'architetura pì amportant ch'a l'é restà 'd tuta la sivilisassion micénica. As ciama Tesòr d'Atreo, ma a l'é 'dcò conossù 'me Tomba d'Agaménon. Sta tomba a l'ha acujì l'urna dël re ch'a l'ha finì la costrussion dla sità fortificà o d'un regnant pòch posterior a chiel. La tomba a arpet, ëd na fasson la pì monumental esistenta, la forma dj'àutri thòlos dël Mediterani oriental, e dantorn a Micene a-i në son dódes ëd costa sòrt. As intra ant ël thòlos da 'n coridor dëscoert anclinà ciamà dròmos, longh 36 méter e con le muraje ch'a conten-o 'l terapien batìe an pera greva. Ël thòlos a portava, travers un curt passage, a la stansia funeraria (con forma apopré cùbica), dita nàos. A l'é na gròssa stansia mesa anterà con pianta tonda, na cuvertura con session a sest aùss, fàita con dij ròch ch'a spòrzo viaman ëd pì (a l'é na fàussa vòlta). A l'é àuta tërdes méter, mentre 'l diàmeter a [mzurassion|mzura]] 14,50 méter. Na vòlta tant ampia a sarà sorpassà mach da la costrussion dël Pantheon ëd Roma 1400 agn dòp[2]. A-i é staie na granda atension ant la pòsa dle stragròsse pere, sia për assiguré stabilità a la vòlta ch'a l'avìa 'n gròss pèis daspërchila e a dovìa soportè n'autërtant gròss ësfòrs, sia pr'otnì na surfassa interiora përfetaman seulia, andoa, na vira, a dovìo arsautè le decorassion d'òr, argent e bronz.  Ël portal d'intrada ant ël Tesòr a l'avìa ëd decorassion ësgnore: ëd semi-colòne 'd calcar verd con ëd linie a zigh-zagh sël tronch[3]. un fris con rosëtte sl'architrav dla pòrta e na lòsa 'd màrmol ross ornà con fasse e spiraj. Sta lòsa a sarava la duvertura triangolar con la fonsion d'alegerì 'l pèis dl'architrav. Ij capitej a l'han na modlura a gavet, ch'a arcòrda ij capitej egissi a forma 'd fior ëd lòt. D'àutre decorassion a l'ero gravà con pòrfid ross e alabastr verd, në spatuss vreman incredìbil për l'età dël brons. Tirint[modìfica | modifiché la sorgiss] La vzin-a Tirint a l'é men amponenta ma mej guernà che Micene, e dev esse stàita batìa daj midem ovrié. Ël momument pì vej dë sta ròca a armonta al 1400 aGC e a l'é na cinta 'd muraje àuta anviron des méter e larga ses. A l'é stàita batìa con ëd massiss blòch pen-a sbossà: dagià ch'a rivavo a peisè vàire tonelà, ste muraje a son ciamà fin dal temp clàssich Mur ciclòpich, visadì batìe daj mitològich Ciclòp. La técnica a l'era già dovrà an Anatòlia e maraman a l'é stàita amportà apress dij contat e djë scambi comersiaj. Drinta sta maestosa fortëssa a son trovasse le reste d'un palass pì tardiv (fin dël sécol ch'a fà XIII aGC), assè modest, batì con mon ëd pàuta suvà al sol e colòne 'd bòsch. La pianta dl'edifissi a l'é assimètrica e, 'me a Cnòss, a-i son dle reste 'd fresch e rissadure. Ël megaron prinsipal a l'é precedù da 'n colonà. Nòte[modìfica | modifiché la sorgiss]
|
