Cristòfo Colomb
 |
Artìcol prinsipal an lenga piemontèisa |
| Version an parlà locaj: Astësan Bielèis Canavzan Langhèt Lissandrin Monfrin Noarèis Valsesian Valsusin | |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì |
 Cristòfo Colomb (nassù ai 25 d'agost ò ai 31 d'otóber dël 1451 a Génoa e mòrt ai 20 ëd magg dël 1506 a Valladolid) a l'è stàit un navigator e n'esplorator. Biografìa[modìfica | modifiché la sorgiss]Motobin pòch as sa 'd soa vita fin al 1470, gavà ch'a restava 'l prim ëd quatr fieuj ëd Dumini Colomb e Susan-a Fontanarossa. Ant na litra a dis che a l'é anandiasse a navighé a quatòrdes ani. Dël 1470 soa famija as tramuda a Savon-a, andova sò pare l'avìa pijàit n'òsto an gestion.  Dapress d'avej prestà servissi sot a Renà d'Angiò, ë smija che dël 1473 Cristòfo l'abia tacà a travajé da agent comersial. Dël 1474 a l'è stait a Chios an Grecia e peui an Portugal. Dël 1476 a l'era a Bristol e a Galway (an Irlanda) e squasi 'd sigura dël 1477 a l'è rivà n'Islanda. Anvers al 1479 a l'é tramudasse a Lisbon-a antramentr ch'a fasìa anco' 'l comersiant. Dë sti temp-lì a l'ha marià Filipa Moniz, e dël 1481 a l'é nassu-ie sò fieul Diego. Viagi[modìfica | modifiché la sorgiss]A Lisbon-a a l'ha anandià a pensé a l'Asia e a coma deurbe dle neuve rote ant l'océan Atlàntich. A l'era 'n tema motobin anteressant an sens finansiari, ma 'dcò n'arzigh nen da pòch. Lòn ch'a possava la gent a sërché dle stra neuve a l'era ch'a ën essend droca-ie l'Imperi Roman d'Orient an man ai turch le rote comersiaj sòlite për l'orient a l'ero sërasse. Colomb a l'avìa gnun but dë trové dla tera neuva, lòn ch'a vorìa chiel a l'era rivé an India për deurbe torna le rote djë spessie e cole dël comersi djë s-ciav. Për ël mond d'antlora as tratava ëd question econòmiche dla midema amportansa che 'l petròli a l'avrà dël sécol ch'a fa XX. Però soa ipòtesi 'd travaj ës basava ansima a l'idèja che la tera a la fussa nen piata, ma pitòst fàita a bala, lòn ch'a-j andava contra a tute le costume anteletoaj d'antlora. A l'é stàit mach dapress a vàire temp che la regin-a Isabèla 'd Castija a l'é convinciusse a arzighé na cita flòta 'd tre nav ansima a n'idèja tant dròla. Prim viagi[modìfica | modifiché la sorgiss] A son partì ai 3 d'agost dël 1492 dal pòrt ad Palos, con n'echipagi 'd 120 përson-e. Dapress a na fërmada a j'ìsole Canarie, le nav a l'han pijàit ël mar ai 6 dë stèmber. Për un mèis bon a l'han nen ës-ciairà d'àutr che d'eva, ma a doi bòt dij 12 d'otóber Rodrigo de Triana an sla Pinta a l'ha vist dla tèra. Colomb a l'ha ciamà st'ìsola San Salvador, ma a l'avìa nen trovà la rota për l'India, a l'avìa dëscoertà l'América. Tornà an mar, Colomb a l'ha esplorà le riviere 'd Cuba e d'Haiti, ch'a l'ha ciamà Hispaniola. Ai 2 ëd gené, Colomb a l'ha torna fàit rota anvers a l'Euròpa e ai 4 ëd mars a l'é rivà a Lisbon-a. Quart viage[modìfica | modifiché la sorgiss]Ai 15 ëd giugn 1502, a sò quart viage, a l'ha dëscoatà l'ìsola Martinica ant le Cite Antile. La sepoltura[modìfica | modifiché la sorgiss]Cristòfo Colomb a l'é sotrà ant la catedral ëd Sivija. |
