|
Scritris an lenga anglèisa.
Edith Newbold Wharton a nass ël 24 ëd gené dël 1862 a New York, da George e Lucretia Jones, ant na famija rica e amportanta dla sità.
A arsèiv n'educassion privà e as forma na coltura sòlida e nen comun-a ai sò coscrit, mersì a la rica biblioteca 'd sò pare.
Ant ël 1885 as maria con Edward Wharton, banché ëd Boston.
Chiel a l'avìa 'd serios problema mentaj e ël mariage a sarà maloreus; a divorsiëran dël 1913.
Chèich agn apress ess-se marià, Edith a ancamin-a soa cariera literaria scrivend ëd poesìe e conte curte për lë Scriber's Magazine.
A viagia soens con sò òm e dël 1907 la cobia a tramuda an Fransa.
La scritris a arsèiv d'arconossiment për sò ampegn umanitari durant la prima goèra mondial.
A meuir a Saint-Brice-Sous-Fôret, an Val d'Oise, l'11 d'agost dël 1937.
Ij sò lìber a comprendo romanz, conte curte, lìber ëd viage, memòrie.
Ant sò travaj a-i son ëd fòrte anfluense ëd Henry James, ch'a l'era ëdcò sò grand amis.
Scond Edmund Wilson a l'é la stòrica dla sossietà merican-a dij sò temp, për la denonsia ant ij sò lìber dla sossietà aristocràtica e dle class privilegià merican-e.
Ij sò eròe tràgich a son vìtime dle convension opressive d'un grop sossial e a finisso për crasesse da soj o për rassegnesse a soa s-ciavensa e a vive da mòrt.
- Crucial instances (1901)
- Italian villas and their gardens (1904)
Lìber ëd viage.
- The house of myrth (1905)
Sò prim romanz ëd sucess.
- The fruit of the tree (1907)
- Madame de Treymes (1907, conta)
- Tales of men and ghosts (1910)
- Ethan Frome (1911)
Romanz curt, considerà soa ciadeuvra. A conta la stòria dl'amor impossìbil ëd doi dësgrassià dla Neuva Anghiltèra, con chiel (Frome) ch'a l'é marià ma a l'ha nen ël corage 'd chité soa fomna. Ij doi moros a decido ëd massesse ansema campand-se con la lesa ant un rivass. Ma la lesa a finiss contra n'erbo: chila a restrà invàlida e chiel a dovrà vive con doe fomne ch'a-l l'han an ghignon.
- The reef (1912)
- The custom of the country (1913)
- Xingu and other stories (1916)
- Summer (1917)
Na conta men amèra dij sò romanz precedent.
- The age of innocence (1920)
Lìber ch'a l'ha avù un bon sucess ëd letor. A conta le dificoltà 'd na cobia a resiste ai pregiudissi dl'ambient sossial; la capitolassion a sarà marcà da la fin ëd la relassion passional.
- A son at the front (1923)
- False dawn, The old maid, The spark, New year's day (tuti publicà dël 1924)
Quatr volum ch'a fan un ritrat dla vita dla vèja New York da j'agn 1840 a j'agn 1870.
- The writing of fiction (1925)
- Twilight sleep (1927)
- The children (1928)
- A backward glance (1934, autobiografìa)
- The valley of decision
|
|
