Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.
Ël fòrt com a së s-ciàira dal pais
Ël fòrt ëd Gavi dël di d'ancheuj a l'é stàit costruì dël 1540 da l'architet Giovanni Maria Olgiati andoa a j'era un casté medieval dël secol ch'a fa des; ij travaj a son stàit continuà dël 1626 da l'architet Vincenzo Maculani conossù 'me «Vincenzo da Fiorenzuola» an collaborassion con l'architet Bartolomeo Bianco che a trasformo ël vej casté géneis an fortëssa moderna.
Ël fòrt a resta dzora a Gavi, piassà ansima a un rocon. La posission a l'ha sempe avù un gran valor militar, coma utiss ëd contròl dël tràfich antrames la Liguria e ël Pièmont meridional.
