Fransesch ëd Challant

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Fieul d'Iblet, a ancamin-a la cariera eclesiàstica e a dventa protonodar apostòlich a la cort dël vësco ëd Roma. Ma ij pian dla famija a resto sfaossà da la mòrt ëd des dij sò fratej. A la mòrt ëd l'ùltim sò frel làich, Medeo, a l'é dispensà da l'órdin sacrà për podej deje deuit a j'afé sivij dla famija.

A l'ha fàit cadò, ai 30 d'avril 1421, a la catedral d'Osta dël fiamengh arlichiari ëd Gioann Batista e a l'ha fàit fé ël mosàich anferior dël còro, ancaminà dël 1429 e livrà dël 1434.
Soens a-j piasìa sté an na ca 'd vilegiadura ch'a l'avià al vilage ëd Fontaine, a Brusson: ambelelà a l'era davzin a sò parent Lancelòt ëd Challant-Ussel, parco 'd Brusson dal 1410 al 1430.

A meuir ai 28 d'avril dël 1442, lassand-se dapress mach dle fije (Catlin-a, vidoa ëd Gioann Challant, e Margrita, vidoa dël cont Antòni ëd Montbreton) e un testament dij 22 ëd giugn 1437 ch'a-j darà l'andi a la guèra ëd sucession djë Challant. A l'é sotrà ant la catedral d'Osta, ant un maosolé an màrmol bianch ch'a l'ha ansima soa statua. Pì tard a l'han sotraje davzin ëdcò soa sconda fomna, Fransesca Maréchal de Meximieux, mòrta ai 28 ëd gené 1445. Ij doi còrp a son restà ambelelà fin-a a la Rivolussion fransèisa. Al dì d'ancheuj ël maosolé a l'é stait tramudà ant ël Ciòstr dla catedral d'Osta.

Podèj polìtich

A l'é sgnor ëd Challant, Bossonens, Ussel, Châtel, Montjovet, Véres, Andorn e Cas-cion. Dapress la mòrt ëd sò frel Gioann a pija ëdcò Surpierre, parèj che d'àutri teritòri ardità da sò pare. A conced vàire franchise ai sò soget ëd Graines, dël 1418, e ëd Brusson, dël 1423 e 1435. A ven goernador dël ducà d'Osta.

Bàil ëd Susa e dël Canavèis (1412), a l'é ëdcò castlan ëd Cly e ëd Vian-a, e consijé dël duca Medeo VIII ch'a lo nòmina con ëstrument dij 15 d'ost 1424 prim cont ëd Challant e che a lo ancaria soens ëd negossiassion dlicà dëdla dle montagne.

Dël 1438 a-j ced al sovran sò drit an sij teritòri ëd Montjovet (comprèis sò castel) e Saint-Vincent. Luis ëd Savòja a-j conferiss ël Colié dla Nonsià (sivalié nùmer 52).

Ël Testament ëd Fransesch

Ën avend mach doe fije Fransesch a l'arsèiv da Medeo VIII ai 9 d'ost 1435 ël përmess dë feje testament a sò favor, combin che sòn a resta contra a le prescrission dle lege ëd Magiorasch. Ëdcò la scancelassion dël document a sarà deliberà dai Savòja midem.
Na midema violassion dle costume dël pais a sarà fàita pì tard da Renà ëd Challant.

Bibliografìa

Pedrini, Ennio (1965). Passeggiata tra i castelli (Val d'Aosta). Turin: Editoriale Pedrini.