Gela

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Ròbe parej - S'a l'é dapress ch'a sërca dj'àutre ròbe con ës nòm-sì ma n'àutr sust, ch'a preuva a vardé 'cò Gela (omònim).

Gela a l'é un comun dla Sicilia dë 78.311 abitant, an provincia ëd Caltanissëtta.

Posission

A resta arlongh la còsta meridional ëd Sicilia.

Stòria

D'ansediament uman an sël pòst a j'ero present già da la preistòria. La sità a l'é stàita fondà dël 689 aGC da dij colon vnù da Ròdi e da Creta. A pija sò nòm dal fium Gela ch'a scor ant j'anviron.

Dël 580 aGC, sota la guida d'Arìstone e ëd Pistil, Gela a crea la sot-colònia d'Akragas (al di d'ancheuj Agrigent) ch'a oten dun-a soa indipendensa.
Ël prim tiran ëd Gela a l'é stàit Cleandr e, apress chiel-sì, dël 498 aGC, a l'é vnuje sò frel Ipòcrat. Mòrtie Ipòcrat, a l'é stàit Gelon, cap ëd la cavalarìa d'Ipòcrat, a dventé tiran.

Dël 424 aGC, Gela a l'é stàita sede ëd na ciambrea dle sità greche ëd Sicilia: ambelessì a l'é vnuje fòra lë bzògn dë slontané la pericolosa armada atenèisa, rivà ant ël 427 aGC con ël but ëd giuté cheidun-e ëd lor.

Contra Cartàgin, Gela a l'é butasse da la part d'Agrigent. Apress un longh assedi mnà da Imilcon, la sità a l'é stàita pijà e crasà e soa popolassion deportà. Popolà torna conforma al tratà 'd pas ch'a l'é vnuje apress, a l'han amponuje ëd dësblé tute le fortificassion.
Gela a l'é restà sota la dominassion dij cartaginèis e peui dij siracusan. Durant ël III sécol aGC a l'é stàita crasà dai mamertin.

A l'é arnassùa durant la prima mità dël sécol ch'a fa XIII, sota Federich II, con ël nòm ëd Terranova. A l'ha arpijà soa denominassion antica mach dël 1928.

Reste antiche

Ant la part oriental ëd la sità, andoa a-i era l'antica acròpol, jë sgav archeològich a l'han dëscoatà le reste dël Quartié Timoleontin, ch'a armonto al IV sécol aGC e ch'a son ansima a dle costrussion motobin precedente. Pì an bass, ant ël Parch ëd l'Arcòrd, as peulo vëddse le ruin-e ëd n'ansem ëd templi dòrich dël V sécol aGC e dël templi d'Aten-a (VI sécol aGC).

Conomìa

Gela a l'é n'amportanta sità andustrial e comersial. Ël dësvlup ëd la sità a l'é gropà al torism balnear.

Aministrassion

Ël sìndich a l'é Rosario Crocetta (dal 9/04/2003 -second mandà: 2008-).

Musé

Musé archeològich

Anliure esterne

Sit istitussional