Gieuv (pianeta)

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Nòm sientìfich: Jupiter

Sìmbol:

Categorìa: PIANETA

Sènter orbital: SOL

*Element orbitaj*
$T\,\!$	11,86 agn	374,3 Ms (milion ëd sëcond)
$a\,\!$	5,204 UA	778,6 Gm (milion ëd km)
$i\,\!$	1,305° sl'eclìtica	6,09° sl'equator dël Sol
$\Omega \,\!$	100,5° ....(longitùdin)....
$e\,\!$	0,0488
$\omega \,\!$	275,1°

T= perìod . a= semi-grandass

i= inclinassion . Ω= neu assendent

e= ecentricità . ω= argoment dël perieli

*Caraterìstiche fìsiche*
Diàmetro equatorial	142 984 km
Sgnacament polar	0,0649
Massa	1,899 x 10²⁷ kg
Densità	1,326 g/cm³
Gravità	24,79 m/s²
Perìod ëd rotassion	9,925 ore = 35 730 s
Inclinassion ëd l'ass	3,13°
Pòlo Nòrd	17^h52^m (R.A.) 64,50° (D.)
Albedo	0,52
Temperatura dla surfassa	165 K = -108 °C (livel: 1 bar)
Pression	da 20 a 200 kPa
Atmosfera	90% idrògen 10% elio
Satélit	63 + anej ràir

*Osservassion*
Magnitùdin	da -1,6 a -2,94
Diàmetro angolar	da 29,8" a 50,1"
Color	crema ciàir [1]
Perìod sinòdich	390 di

Gieuv (dal latin IUPPITER, IOVIS) a l'é ël pì gròss pianeta dël sistema solar, col ch'a fa sinch për distansa dal Sol. A l'ha un diàmetro ch'a l'é pì che 11 vòlte ël diàmetro dla Tèra. Soa grandëssa e soa natura gaseusa a-j dan ël drit d'esse classificà coma gigant gaseus.

Ëd neuit a l'é belfé s-ciairé Gieuv ant ël cel: a-i é mach ël Sol, la Lun-a e Véner ch'a son pì lusent ëd chiel. Con un cit telescòpi as peulo vëdde 'dcò soe 4 lun-e pì gròsse: Io, Euròpa, Ganimé e Calist, che a son ciamà "satélit galilean" e a son ëstàit dëscoatà da Galilei dël 1609.

La giornà ëd Gieuv a dura 9,93 ore.
An sla surfassa dël pianeta, nen tant distant da l'equator giovian, as treuva la "gran macia rossa". Cola-lì a sarìa na përturbassion violenta, provocà dai vent bin fòrt ch'a-i é ant l'atmosfera dël gigant.
An rason ëd soa fòrta gravità, Gieuv a l'é colpì da le comëtte pi 'd soens che j'àutri pianeta.

J'esplorassion[modìfica | modifiché la sorgiss]

Eut sonde a son ¨stàite mandà për esploré Gieuv. Ant j'agn 1970, le mission Pioneer a l'han mandà andré le prime plance. Pi tard, ij doi Voyager a l'han përmëttù ëd dëscoaté j'anej. Galileo a l'é passà ansima a Gieuv dël 1995. Për finì, dël 2007 New horizons a l'ha studià ij sò satélit.