György Pólya

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Matemàtich.
György Pólya a l'era nà a Bùdapest ai 13 dë dzèmber 1887.

L'anfansia

A l'era fieul d'un giurista, ch'a travajava an na companìa ëd suransa, ma ch'a l'era ëdcò conomista, scritor, tradutor (a l'avìa fàit la tradussion ëd Wealth of nations d'Adam Smith), lenghista. Soa mare a l'era ëd na veja famija ëd Buda; sò frel pì grand a l'era anteressà da la matemàtica, ma peui a l'é vnù sirògich e professor a l'università.

Pólya a l'avìa des agn cand sò pare a l'é mòrt, lassanda sinch orfanin; soe seur, pì grande, as son butasse a travajé ant la midema companìa ëd suransa.

La formassion

Soa mare a l'ha possà ël fieul a fé l'istess travaj ëd sò pare e, finì ël liceo, Pólya a l'é anscrivusse a l'università pr'ëstudié ël drit. Tutun costi studi a l'han durà mach un semestr, përchè ël drit a lo stofiava; a l'é adressasse antlora a djë studi literari e, doi agn apress, a l'ha otnù na licensa d'ansegnament ëd latin e ungherèis.
A l'é andàit anans con la filosofìa e, 'me ch'as costumava, a l'ha dovù scoté dij cors ëd fìsica e ëd matemàtica. Ël professor ëd fìsica a l'era l'avosà Loránd Eötvös, col ëd matemàtica un giovo Lipót Fejér. Pólya a l'é restà anciarmà da Fejér e a l'é dventà un matemàtich.
A l'università a l'é stàit un dij fondador dël sìrcol Galileo Galilei.

Passà n'ann a Vien-a, a l'é rintrà a Bùdapest për dé la tesi.
Dël 1914 a l'ha visità Paris. Durant la prima guèra mondial (a l'era già a Zurigh), a l'ha partagià ël passifism ëd Russell.

La cariera

Su anvit ëd Hurwitz a l'é anstalasse al Politécnich ëd Zurigh. Hurwitz a l'é peui mòrt dël 1919 e a l'é Pólya ch'a l'ha cudì soe euvre. Hurwitz a l'é stàit ëdcò ël matemàtich che a l'ha anfluensalo ëd pì.

Dël 1924, anvità da Hardy, a l'ha visità Oxford, peui Cambridge. Ambelelà a l'ha conossù Littlewood e Ingham.

Dël 1940 a l'é andassne da l'Euròpa: sò amis Gábor Szegö, che antlora a dirigìa ël dipartiment ëd matemàtica dë Stanford, a l'ha anvitalo a argionzlo.

A l'é mòrt a Stanford dlë stèmber 1985. A l'era marià con madama Stella, ch'a l'ha dzorvivuje.

Soe arserche

Dël 1919 a l'ha smonù na teorìa matemàtica dl'arpresentassion proporsional an democrassìa.

A l'é anteressasse ëd la probabilità e a l'ha antroduvù la nossion dë spassgiada a l'asar.

Pólya a l'é ëdcò anteressasse a l'ansegnament matemàtich.

A pòrto sò nòm

Euvre prinsipaj

Aufgaben und Lehrsätze aus der Analysis (1925, con Szegö)
How to solve it (1945)

Pólya a spiega 'me che un a peul anlenesse a arzòlve ij problema, cole ch'a son j'inissiative anteressante për esploré e dësgavigné na situassion, për precisé na chestion, për particolarisé o generalisé na propietà, për sërché esempi e contra-esempi e via fòrt. Cost lìber a l'ha avù n'anfluensa amportanta an sij métod d'ansegnament ëd la matemàtica.

Isoperimetric inequalities in mathematical physics (1951)
Mathematics and plausible reasoning (doi volum, Princeton, 1954)
Mathematical discovery (doi volum, New York, 1962)

Ij prinsipaj artìcoj ëd Pólya (a n'ha scrivune pì che dosent-sinquanta, dont sent e sinquanta cand ch'a l'era a Zurigh) a son cujì ant ij quatr volum dij Collected papers (1974-1984).