Karol Borsuk
Vos an lenga piemontèisa | |
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
Matemàtich. Biografìa[modìfica | modifiché la sorgiss]Borsuk a l'avia ancaminà jë scòle a Varsavia, grassie a l'advent dj'armade austr-ungàriche ch'a l'avìo batù le fòrse russe ant l'ost dël 1915: j'università a son passà sot ël contròl dij polonèis e a l'é dlongh dësvlupasse na fiamenga scòla matemàtica dont ij prim arpresentant a son ëstàit Zygmunt Janiszewski e Stefan Mazurkiewicz; dapress a-i son ëvnuje Kazimierz Kuratowski e Wacław Sierpiński. Quand Borsuk a l'era intrà a l'Università 'd Varsavia për ëstudié matemàtica, costa a l'era un sentr për l'arserca an topologìa, an costa dissiplin-a Stanislaw Saks e Mazurkiewicz a l'ero professor a l'università e a l'avìo fàit notèivoj progress ant l'arserca. Ël second sentr matemàtich d'arserca an Polònia a coj temp a l'era Lvov; Borsuk durant soe vìsite a l'ha conossù e fàit amicissia con Stanislaw Ulam. Lor doi a l'han definì ël concet d'epsilon-omeomorfism e ël comportament ëd chèich invariant topològich an trasformassion pì generaj, an produvend un travaj sij prodòt simétrich e an antroduvand n'idèja ch'a modificava la concession dël prodòt cartesian e che a l'avia mnà a la costrussion d'esempi curios. A Lvov, Borsuk a rëncontrava ij matemàtich a lë Scottish Café e a l'ha contribuì a propon-e dij problema ch'a vnisìo cujì ant un lìber cudì da lor. La cariera 'd Borsuk a l'é stait anterota da l'advent dla Sconda guèra mondial quand j'alman a l'han anvadù la Polònia ant ël 1939; soa vita a l'é dventà motobin difìcil: an efet, a l'era ël but dj'anvasor ëd crasé la vita anteletual, e për sòn vàire académich a son ëstàit mandà ant ij camp ëd consentrament e d'àutri a son ëstàit massà. A la fin dla guèra ël sistema scolàstich a l'era stàit dësmantlà, parèj Borsuk e Kuratowski a l'han giugà un ròl amportant an costa arcostrussion. Contribussion[modìfica | modifiché la sorgiss]Borsuk a l'ha fòrt anfluensà ël dësvlup dla topologìa an dimension infinìa, dzortut con soa teorìa dle retrassion e soa teorìa dle forme ch'a son ëdventà ël prinsipal argoment ëd discussion a sò seminari. Ant ël 1936 a antroduv la nossion ëd grop ëd co-omotopìa e apress la teorìa dl'omotopìa stàbil: Borsuk a antroduv ëdcò ël concet ëd divisor ëd na mapa ch'a discut ant ël 1956. A dventa vice-diretor ëd l'Anstitù Matemàtich ëd l'academia polonèisa dle siense e peui mèmber onorari dla sossietà matemàtica polonèisa ant ël 1978: dël midem ann a l'ha organisà, a Varsavia, na conferensa antërnassional ëd topologìa e geometrìa. A pòrto sò nòm[modìfica | modifiché la sorgiss] |