Netun (pianeta)

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Nòm sientìfich: Neptune

Categorìa: PIANETA

Sènter orbital: SOL

*Element orbitaj*
$T\,\!$	164,79 agn	5200 Ms (milion ëd sëcond)
$a\,\!$	30,10 UA	4503 Gm (milion ëd km)
$i\,\!$	1,768° sl'eclìtica	6,43° sl'equator dël Sol
$\Omega \,\!$	131,8° ....(longitùdin)....
$e\,\!$	0,0112
$\omega \,\!$	265,6°

T= perìod . a= semi-grandass

i= inclinassion . Ω= neu assendent

e= ecentricità . ω= argoment dël perieli

*Caraterìstiche fìsiche*
Diàmetro equatorial	49 528 km
Sgnacament polar	0,0171
Massa	1,024 x 10²⁶ kg
Densità	1,638 g/cm³
Gravità	11,15 m/s²
Perìod ëd rotassion	16,11 ore = 57 996 s
Inclinassion ëd l'ass	28,32°
Pòlo Nòrd	19^h57^m (R.A.) 42,95° (D.)
Albedo	0,41
Temperatura dla surfassa	72 K = -193 °C (livel: 1 bar)
Pression	pì che 100 MPa
Atmosfera	85% idrògen 13% elio 2% metan
Satélit	13 + anej

*Osservassion*
Magnitùdin	da 8,0 a 7,8
Diàmetro angolar	da 2,2" a 2,4"
Color	bleu
Perìod sinòdich	367 di

Netun (dal latin NEPTUNUS, -I) a l'é 'l pianeta pì lontan dal Sol (a na distansa media ëd 4503 milion ëd chilòmeter), ël pì cit dij gigant gaseus dël sistema solar. A l'ha 'n diàmetro ch'a l'é quasi l'istess d'Uran, na frisa 'd meno, combin che soa massa a sia pì granda.

N'ann ëd Netun a dura 164,79 agn terestr e soa giornà 16,11 ore.
A l'ha tërdes satélit, dont ël pì important, Triton, dëscoatà dissèt di apress la dëscuverta dël pianeta, a l'é na gròssa lun-a con na fòrta atività geològica. A l'é probàbil ch'as sia formasse da n'àutra part e ch'a sia stàit peui ciapà dal camp ëd gravità ëd Netun. J'àutri dódes satélit a son cit.

Dëdlà dl'òrbita 'd Netun ─ a 30 UA dal Sol ─ i trovoma pì nen d'àutri pianeta, tuti ij còrp ch'a-i é dëdlà a son ciamà ogèt trans-netunian (scursà TNO). La pì part ëd costi as treuvo andrinta a la Sëntura 'd Kuiper, popolà da pianeta nan, asteròid ëd varie dimension e comëtte.

J'anej

Ij sinch anej ëd Netun a son fàit ëd partissele ëd póer geilà. A son ëstàit dëscoatà dël 1984, peui la sonda Voyager 2 a l'ha mostrà ch'a j'ero sinch.
An chèich pòst a son motobin fin, lòn che miraco as dev a la gravità ëd soe lun-e.

La dëscuverta

Da la Tèra, Netun a l'é nen visìbil a l'euj.
Constatand la stravisa trajetòria d'Uran, ij siensià a l'avìo anmaginà che miraco n'àutr pianeta a na anfluensava ël moviment. Netun l'é stàit dëscurvì ai 23 dë stèmber dël 1846 da Johann Gottfried Galle a l'Osservatòri 'd Berlin, grassie a le prevision teòriche dël matemàtich Le Verrier.

L'esplorassion

Mach la sonda Voyager 2 a l'é rivà fin-a a Netun, dël 1989, apress un viage ëd dódes agn a travers dlë spassi. Voyager 2 a l'ha dëscoatà che vàire orissi as dësrolo su Netun e ëdcò dij lans d'asòt e póer ch'a rivo da Triton, possà da dij vent fòrt. La sonda a l'ha analisà j'anej e dëscoatà ses lun-e.
Dagià che ël pianeta a l'é motobin leugn, ij signaj radio dla sonda a l'han butaje quatr ore për rivé an sla Tèra.