Uran (pianeta)

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.
Nòm sientìfich: Uranus
Categorìa: PIANETA
Sènter orbital: SOL

Element orbitaj
84,07 agn 2653 Ms
(milion ëd sëcond)
19,19 UA 2871 Gm
(milion ëd km)
0,770°
sl'eclìtica
6,48°
sl'equator dël Sol
74,2°
....(longitùdin)....
0,0472
96,7°
T= perìod . a= semi-grandass
i= inclinassion . Ω= neu assendent
e= ecentricità . ω= argoment dël perieli

Caraterìstiche fìsiche
Diàmetro equatorial 51 118 km
Sgnacament polar 0,0229
Massa 8,683 x 1025 kg
Densità 1,318 g/cm3
Gravità 8,69 m/s2
Perìod ëd rotassion 17,24 ore
= 62 070 s
Inclinassion ëd l'ass 97,77°
Pòlo Nòrd 5h9m (R.A.)
77,31° (D.)
Albedo 0,51
Temperatura
dla surfassa
76 K = -197 °C
(livel: 1 bar)
Pression 120 kPa
Atmosfera 83% idrògen
15% elio
2% metan
Satélit 27 + anej
Confront tra la Tèra e Uran.

Osservassion
Magnitùdin da 5,9 a 5,32
Diàmetro angolar da 3,3" a 4,1"
Color azur
Perìod sinòdich 370 di

Uran (an latin URANUS, -I, dal grech οὐρανός [oːranós]) a l'é 'l pì leger dij gigant gaseus dël sistema solar, pianeta ch'a fa set për distansa dal Sol. A l'ha 'n diàmetro ch'a l'é quasi l'istess ëd Netun, na frisa 'd pì, combin che soa massa a sia pì cita.
Soa spëssa atmosfera as compon dl'83% d'idrògen, dël 15% d'elio e dël 2% ëd metan. Sota as treuva un seul ëd gas geilà ch'a sircondo na nos rocosa.

Uran a l'ha na rotassion dròla, përchè sò ass a l'é quasi cogià an sël pian ëd l'òrbita - inclinassion ëd 98° - e a gira 'nt la diression contraria, an 17,24 ore. A diferensa da j'àutri pianeta, ij sò pòlo magnétich a son motobin leugn da l'ass ëd rotassion.

Da la Tèra, Uran a l'é quasi nen visìbil a l'euj. A l'é stàit ël prim pianeta dëscurvì dòp dl'antichità, con ël telescòpi, grassie a l'astrònom William Herschel ai 13 ëd mars 1781. Chiel-sì a l'ancamin a vorìa ciamelo Georgium sidus, visadì la stèila ëd Giòrs, an onor dël re d'Anghiltèra Giòrs III.

Le lun-e[modìfica | modifiché la sorgiss]

Uran a l'ha vintessèt satélit naturaj, dont ij quatr pì important a son Àriel, Ùmbriel, Titania e Òberon. Des ëd soe lun-e a son ëstàite dëscoatà da la sonda Voyager 2. A son ëstàite tute ciamà con dij nòm ëd përsonage dle piesse ëd William Shakespeare o dle poesìe d'Alexander Pope.

J'anej[modìfica | modifiché la sorgiss]

Neuv anej d'Uran a son ëstàit dëscoatà dël 1977, cand a l'han ëstermà la lus ëd na stèila an passandje dëdnans. D'àutri doi a son ëstàit trovà da Voyager 2 e ij darié dal telescòpi spassial Hubble.

L'esplorassion[modìfica | modifiché la sorgiss]

Uran a l'é stàit esplorà da la sonda Voyager 2 ch'a la butaje neuv agn da soa partensa da la Tèra për rivé a 82.000 chilòmeter dal pianeta. Voyager 2 a l'ha esplorane l'atmosfera, le lun-e, j'anej e lë stravis camp magnétich, prima ëd seghité sò viage vers Netun.