Pierre-Augustin Caron de Beaumarchais
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
_-001.jpg) Scritor còmich an lenga fransèisa. Ël cit Pierre-Augustin a l'é andàit a scòla a Alfort, ma già a tërdes agn a l'é andàit a travajé a botega da sò pare. A smija che ambelelà a l'abia vendù dle mostre an ëtnisend-se ij sòld. Cand sò pare a l'ha dëscoatalo, a l'ha taparalo fòra da ca. Pì tard a l'ha torna pijalo antëcà e a travajé con chiel, an fasendje promëtte ëd comportesse bin. L'intrada a la cort[modìfica | modifiché la sorgiss]Durant sò travaj, Pierre-Augustin a l'avìa anventà n'angign për amelioré la regolarità dle mostre e dj'orlòge.
A l'avìa parlane a n'amis ëd sò pare, monsù Lepaute, ël qual a l'ha decidù d'apropiesse dl'anvension.
Antlora ël giovo Pierre-Augustin ai 13 ëd novèmber 1753 a l'ha adressà na longa memòria a l'Academia real dle siense, anté ch'a contava la stòria ëd soa anvension e a na reclamava la paternità.
L'Academia a l'ha ancarià doi espert dë studié l'afé e ai 16 ëd fërvé 1754 a l'ha dàit rason a Caron. Dal 1755 a l'é butasse për sò cont, con na botega ant la midema contrà San Denis andoa a l'era chërsù e a l'avìa amprendù 'l mësté. Caron a l'é vnù moros ëd Madeleine-Catherine Aubertin, ch'a l'avìa na desen-a d'agn pì che chiel e a l'era fomna ëd Pierre-Augustin Francquet, un fonsionari a la cort. Chiel-sì a l'ha vendù a Caron sò ufissi (ël brevet a l'é daità ai 9 ëd novèmber 1755). Chèiche sman-e pì tard, Francquet a l'é mòrt d'un colp d'apoplessìa. Ai 27 ëd novèmber 1756, Caron e madamin Aubertin as son mariasse. Caron a dventa Beaumarchais[modìfica | modifiché la sorgiss]Chità ël travaj d'orlogé, con n'ufissi a la cort e na fomna con dij sòld da part, Caron a l'é fasse ciamé de Beaumarchais. As sa nen ëd precis da 'ndoa a l'ha pijà 's nòm, peul desse da 'n cit tòch ëd tèra ch'a l'avìa soa fomna. A l'era vnù mach pì conossù tanme Beaumarchais, tant che ëd gené 1759 a scrivìa a un dij sò corëspondent: «Scriveme pì nen sota 'l nòm Caron. Vòstra litra a l'ha corù për tut Versailles prima ëd riveme. I son pì nen conossù con cost nòm, ma con col ëd Beaumarchais.» Ai 30 dë stèmber 1757, soa fomna a l'é mòrta apress eut di 'd na bruta frev.
Pì tard, ij sò aversari a lo acusëran d'avèj anvelenà sia Francquet che soa fomna, ma esse restà vidov a l'ha butalo ant ij pastiss econòmich.
Për contrat ëd mariage, soa fomna a l'avìa falo propietari ëd tuti ij sò ben, ma 'l contrat a l'era pa stàit argistrà e a valìa gnente.
Beaumarchais a l'ha donca dovù dësbrojesse për avèj ij mojen ëd sosten-e soa posission. Tutun jë dné a-j seghitavo a mancheje. A l'ha antlora trovà l'apògg dël finansé Pâris-Duverney, ch'a l'é belfé ch'a l'abia rancontrà a ca 'd monsù le Normant d'Étioles, òm ëd madama 'd Pompadour. Pâris-Duverney a l'avìa duvertà na scòla militar, ma a l'era sagrinà përchè la famija real a l'era sempe arfudasse d'andé a visitela. Antlora Beaumarchais a l'ha utilisà soa anfluensa për organisé la vìsita, an otnend l'arconossensa ëd Pâris-Duverney. L'agiut ëd chiel-sì a-j përmet ëd catesse na ca an contrà ëd Condé. Ël viage an Ëspagna[modìfica | modifiché la sorgiss]Doe seur ëd Beaumarchais, Guilbert e Marie-Louise (Lisette), a l'avìo tramudà da na quindzen-a d'agn an Ëspagna.
Ëd fërvé 1764 na litra ëd Guilbert a dis che Lisette a l'é stàita bandonà da sò spos, monsù Clavijo, pòch prima dle nòsse e ch'a l'avrìa damanca ëd n'arcomandassion ëd sò frel për che l'ambassador ëd Fransa a la giuta. Rintrà a Paris, a l'ha dëscoatà che Pauline Le Breton, na fijëttin-a con la qual a l'avìo ancaminà a parlesse prima ëd parte, a l'avìa chitalo. An dzorpì, a la cort a lo poponavo pì nen coma prima. Ij sò prim travaj literari[modìfica | modifiché la sorgiss]Beaumarchais as buta a scrive për ël teatro. Ai 21 ëd gené 1767 al Théâtre-Français a va an sen-a la prima arpresentassion d'Eugénie, drama an sinch at.
L'acujensa dël pùblich a l'é nen tant grama, ma ij giudissi dla crìtica a son motobin brut. Le sconde nòsse[modìfica | modifiché la sorgiss]Antratant, antra ij doi drama, Beaumarchais a l'era torna mariasse: dl'avril 1768 a l'ha sposà Geneviève-Madeleine Wattebled, fija d'un minusié dël re, che ai 26 dë dzèmber dl'ann prima a l'era restà vidoa.
A la fin dël 1768 a-i nass un cit, Augustin. Dai 24 ëd fërvé a j'8 ëd maj 1773, séghit a na rusa violenta con ël duca ëd Chaulnes, Beaumarchais a l'é butà an përzon a For-l'Évêque. L'afé Goëzman e le memòrie[modìfica | modifiché la sorgiss]Beaumarchais as fa na gran nomea a Paris cand a pùblica soe memòrie, për conté lòn ch'a l'era rivaje ant l'ansidit afé Goëzman.
A l'avìa pagà Gabrielle-Julie Jamart, la fomna ëd Louis-Valentin Goëzman: a chiel-sì a l'era stàit afidà un rapòrt për na càusa antra Beaumarchais e ël cont ëd la Blache, e Beaumarchais a vorìa rancontrelo prima dla deliberassion, ma a l'avìa pa podù fé scoté soe rason. Beaumarchais agent segret[modìfica | modifiché la sorgiss]Beaumarchais a l'é peui dventà agent dël re, e a farà 'd mission an Anghiltèra, an Olanda, an Almagna e an Àustria. As mariërà torna, con Thérèse de Willer-Mawelaz. Beaumarchais a l'é mòrt a Paris ai 18 ëd maj dël 1799. Euvre prinsipaj[modìfica | modifiché la sorgiss]
|
