Rotacisassion
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
An fonética, ës parla ëd na R vocal (scrivùa an piemontèis coma R̂) për arferisse al fenòmeno dël segment ròtich, coma ant le [r] ò [ɹ] ch'a rivo ant la nos silàbica. An piemontèis as parla ëd na L mòla rotacisà (scrivùa L̂) për descrive un son motobin particolar ch'as dòvra ant l'astësan, ant ël monfrin e ant le parlade dle Langhe dël Roé (fin-a a Bra). An tute le manere, as trata sempe ëd na deviassion anvers a la R d'un chèich son base, ch'a peul esse tant na vocal che na consonant. La R vocal a riva an vàire lenghe slave coma 'l serb-croat e ël cech. As treuva ëdcò an lenghe coma l'anglèis e 'l cinèis mandarin, andoa 's treuva coma na vocal colorà da R, visadì na vocal ch'a l'ha coma caraterìstica na bassa tersa formanta. Ant j'acsan ròtich dl'anglèis coma l'anglèis american, la r vocal as treuva an paròle coma butter e church.
L mòla rotacisà piemontèisa[modìfica | modifiché la sorgiss]
An chèich dialèt local dël piemontèis e dël genoèis a-i resta un son motobin antich, ch'a men-a, pr'esempi, sèir̂a a fé rima con stèil̂a. L'area a l'è cola dël Monfrà, dle Langhe, e dij dialet ëd transission piemontèis-ligurin (seban, monregalèis e via fòrt) e dël ligurin ossidental (albengadese e dzortut intemelio).
N'esempi dj'efet dla rotacisassion piemontèisa ch'a sia stàit atestà da le sorgiss dl'età 'd mes as peul vëdd-se ant l'etimologìa dël topònim astësan ëd Castel dël Varon. Monsù Villar a fortiss che vàire autor a consìdero la rotacisassion piemontèisa coma na marca fòssil dël seuli étnich ligurin[1] pre-roman[2]. R vocal an Sànscrit[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël sànscrit (antica lenga indian-a) a l'avìa na version longa e un-a curta d'un son vocal che soèns a diso "R vocal".[3] A ven rapresentà an Devanagari con na ऋ (forma curta) e na ॠ (forma longa), an translitarassion IAST a ven na ṛ (forma curta) e ṝ (forma longa), e as pensa ch'a-j corispondèissa ai son vocaj originaj "l" ò "r" an Pròto-Indoeuropengh.[3] Ël gramàtich Pāṇini a l'ha classificà sta vocal coma retroflessa[4]. Soa prononsia as chërd ch'a fussa na [ɻ] aprossimanta retroflessa an Sànscrit clàssich (anviron 500 aGC). Ij prim gramàtich dl'época védica a l'han classificà sò son coma velar.[4] Quand paròle sànscrite ch'a l'han ës son-sì a ven-o amportà an lenghe indo-europenghe moderne coma l'hindi ò ël nepali soa prononsia as vira an [ɾɪ] (forma curta) ò [ɾiː] (forma longa),[5] lòn ch'a men-a a dle forme coma "Krishna" për Kṛṣṇa e "Rigveda" për ṛgveda, na prononsia che al dì d'ancheuj a l'é ëdcò cola pì spantià antra ij mèistr pandit.[6] R vocal[modìfica | modifiché la sorgiss]Na vocal a peul tiré sù la ponta ò 'l bord dla lenga a la fin dla prononsia (n'articolassion retroflessa) ò pura a peul buté giù la ponta e fé la gheuba con la lenga. Tut e doj ij sistema a fan l'istess efet sonòr: në sbassament ëd frequensa dla tersa formant. Contut ch'a sio nen atestà 'd soèns, ròbe parèj a rivo an chèich varietà nen stàndard dla lenga olandèisa e ant un nùmer d'acsan ròtich dl'anglèis, coma l'american. Nòte[modìfica | modifiché la sorgiss]
Referense[modìfica | modifiché la sorgiss]
|
|||||||||||||||||||||
