Umbert Biancaman

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Umbert cont ëd Morian-a, dit dle bianche man, a l'é ël prim përsonage ëd ca Savòja (bele che ël tìtol ëd Savòja as ancaminërà a dovré mach dal sécol ch'a fa XII).
Nassù anviron dël 980, a l'era feodatari dël re Rodolf III ëd Borgògna. Ël prim document ch'a lo nòmina a l'é na crònaca dël 25 ëd gené dël 1000: Umbert a l'é testimon a la concession ëd tère ai paisan dla contà ëd Sermorens da part dël vësco ëd Belley. Tanme cont, Umbert a l'é nominà an vàire papé dël 1024. Ant ël 1025 al concili d'Anse, a les un sarament anté ch'a s'ampegna al rëspet dla popolassion. A la mòrt ëd Rodolf, dël 1032, a compagna la vidoa argin-a Ermengarda a Zurigh për arconòsse an Conrà II ël sucessor, contra le pretèise d'Odon ëd Champagne. Dël midem ann a-i é n'arferiment a chiel tanme cont d'Osta ant un papé al di d'ancheuj goernà ant j'archivi dla colegià 'd Sant Ors an Osta. A l'é l'ann che jë stòrich a arconòsso tanme l'achit dla dominassion ëd ca Savòja an sla Val d'Osta.
Dël 1034 a bat Odon an bataja al Gran San Bernard. Sòn a-j përmet ëd gionté a sò domini, ij comità ëd Belley e d'Osta, ëdco coj ëd Morian-a e, a lòn ch'a smija, ëd Savòja.
Dël 1040 a lija ai canònich ëd San Gioann (la catedral d'Osta) e a coj 'd Sant Ors ëd possediment amportant a Aveuzo, Derby, La Thuile.
Për dòta, ij sò domini a rivo a comprende ëdcò ël Chiablèis e ël Valèis.
A meuir ël 1 ëd luj dël 1047 o 1048.

Umbert a l'era marià con Aosilia, fija dël cont dël Valèis e, scond cheidun, seur dël vësco d'Osta Anselm III dont - a soa mòrt - Umbert a l'avrìa giontà la contà ai sò domini. A l'ha avù quatr masnà: Medeo I (dit ël coa) ch'a-j suced, Aimon vësco ëd Sion, Odon I ch'a sucedrà a so frel Medeo e Burcard vësco d'Osta e arsivësco ëd Lion.

Ël sarament d'Anse[modìfica | modifiché la sorgiss]

Scoté cristian dël vëscovà ëd Vienne, dël vëscovà e dël comità ëd Belley, dël comità ëd Sermorens. Mi i profanërai nen d'aotut le cese, mi i violërai pa le ca batìe d'antorn a le cese coma arfugi, gavà për col malfasent ch'a l'abia violà costa pas. Mi i assaotërai pa e i amprisonërai pa eclesiàstich o monio ch'a pòrto nen d'arme. I robërai pa sò cavaj. Mi i farai nen botin ëd beu, cavaj e d'àotri animaj. I pijërai nen cavaj e muj ch'a sio a la pastura. I darai nen feu a le ca. I devastërai nen ij mulin e i robërai nen ël gran ch'a-i é andrinta. I assalirai nen le nobildòne. I vendumiërai nen le vigne dj'àotri.

Sò stranòm[modìfica | modifiché la sorgiss]

Da la crònaca d'Aotacomba, dël sécol ch'a fa XIV, as ven a savèj che Umbert a l'era dit blancis manibus. Ma a-i é ëdcò chi ch'a pensa ch'a-i sia n'eror ëd trascrission e sò stranòm a fussa pitòst blancis moenibus visadì dle bianche muraje.