Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.
Xavier de Maistre
Scritor an lenga fransèisa. Xavier de Maistre a l'era nà a Chambéry ai 18 ëd novèmber dël 1763, nùmer eut ëd le quatòrdes masnà dël cont François Xavier, e a l'é mòrt a San Peroborgh ai 12 ëd giugn dël 1852.
A 18 agn Xavier a l'é anrolasse volontari ant ël regiment ëd la marin-a sarda ch'a stasìa a Chambéry.
Dël 1792 j'armade republican-e dla rivolussion fransèisa a òcupo la Savòja e la famija de Maistre, fidela a sò re, a chita Chambéry.
Xavier as gionz a l'armada russa d'Aleksandr Suvorov che a operava ansema a j'Austrìach.
Apress le prime vitòrie, dlë stèmber 1799 Sovòròv a l'é stàit batù a Zurigh e l'ann apress a l'é stàit arciamà an Russia.
Xavier a l'é andaje dapress a San Petersborgh andova a l'è sòlit fesse ciamé coma « Bans, capitaine piémontais, servant à l'avant-garde russe ». Mòrtie Sovòròv an magg 1801, a l'ha dàit soe dimission da capitani.
Da San Petersborgh a l'ha tramudà a Mosca, andoa a l'ha duvertà në studi da pitor e a l'é fasse conòsse tanme ritratist a fiamengh.
Doi agn apress, sò frel Giusep a l'é rivà a San Petersborgh tanme ambassador dël neuv re 'd Sardëgna.
Ëdcò Xavier a l'ha tirane partì e dël 1805 a l'ha otnù un pòst assè bon tanme diretor dla biblioteca dël Musé dl'amirajà, ch'a l'ha goernà fin-a al 1810.
Rintrà ant l'esèrcit russ, a l'ha partissipà 'me colonel dë stat magior a la campagna dël Càucas (1810-1811) e a cola contra Napoleon (1812).
A l'ha marià na damisela d'onor dl'amperadris, Sofia Zagratskaja, dont a l'ha avù sinch masnà, che però a son tute mòrte da cite.
A l'era pen-a marià ch'a l'é stàit promovù general e arciamà al quartié general dël zar, angagià ant la lòta final contra Napoleon.
Dël 1826 a l'ha decidù 'd cangé 'd clima, sperand che sòn a giutèissa la salute dle doe masnà ch'a-j j'ero restaje e ch'a j'ero malavie.
Tutun sòn a l'é nen servì, përchè soa cita a l'é mòrta a Livorn dël 1830 e sò cit a Castellammare ant ël 1837.
De Maistre a l'é antlora andàit a Paris, andoa a l'ha cujì sò trionf literari.
