Daniele Rosa

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Daniele Vincenzo Rosa (Susa, 29 d'otòber 1857 – Neuve, 26 d'avril 1944) a l'è stàit un zoòlogh e linguista piemontèis specialisà 'nt lë studi dj'invertebrà. A l'era fieul ëd Norberto e Laura Valletti.

Biografìa

Sò pare, deputà al Parlament Subalpengh, a l'era n'amis ëd Daniele Manin e për lòn a l'avìa dàit al fieul l'istess nòm. Norberto a l'era mòrt bin tòst, an lassand ij fieuj pcit a la soen ëd la mare, 'dcò chila mòrta apress dontré agn apress. Daniele a l'ha fàit jë studi classich a Turin e, për volèj dla famija, a l'era iscrivusse a la facoltà 'd giurisprudensa, che peui a l'ha bandonà përchè ch'a-j piasìo 'd pì le siense naturaj. A frequentava soens ël Museo 'd Zoologìa dl'Università 'd Turin, ch'a l'era 'ntlora un senter amportant djë studi zoològich. A n'era diretor Michele Lessona(1823-1894), compagnà da 'd dissépoj motobin ativ tanme Lorenzo Camerano (1856-1917), Ermanno Giglio-Tos (186 5-1926), e Alfredo Borelli (1857-1943^[1].

Rosa a l'é laureasse al Università 'd Turin, con na tesi an sij pess d'eva dossa.

A l'é conossù për soa teorìa ortogenètica dl'evolussion, ch'a l'é ciamà "ologénesi^[2]". Soa teorìa a fasìa la propòsta che l'evolussion a fussa guidà da fòrse interne^[3].

Lë stòrich ëd la siensa Peter J. Bowler a l'ha afermà che la teorìa dël Rosa an sla ologénesi a sia stàita "ignorà o bandonà dai fautor modern dël Neodarwinism^[4]^[5]". Soa teorìa dl'ortogénesi a l'é nen considerà vàlida.

Tutun, Rosa a l'ha fàit d'arserche 'd pèis ant ël camp ëd la biogeografìa e la cladìstica. Soe arserche a l'han influensà 'l bio-geògrafo Léon Croizat^[6].

Il "Nov Latin"

Daniele Rosa a l'ha 'dcò 'n pòst ant la stòria dl'interlinguistica, përchè a l'ha publicà dël 1890 un progèt ëd lenga artifissial ciamà Nov Latin^[7], basà an sla semplificassion dël latin. Malgré sto progèt a l'abia pa avù tant séguit, a l'é stàit l'ispirator ëd vàire d'àutri progèt ëd lenghe internassionaj d'agiùt basà an sël Latin, tanme 'l mej conossù Latino sine flexione dël matemàtich Giuseppe Peano.

Pubblicassion

Ologenesi; Nuova Teoria dell'Evoluzione e della Distribuzione Geografica dei Viventi (1918)
L'Ologénèse; Nouvelle Théorie de l'Évolution et de la Distribution Géographique des Êtres Vivants (Revised French translation) (1931)

Nòte

↑ Treccani, Dizionario Biografico, [Treccani.it/enciclopedia/daniele-rosa_(Dizionario-Biografico)/]
↑ Treccani, Dizionario Biografico, [Treccani.it/enciclopedia/daniele-rosa_(Dizionario-Biografico)/]
↑ Luzzatto, Michele; Palestrini, Claudia; D'entrèves, Passerin Pietro. (2000). Hologenesis: The Last and Lost Theory of Evolutionary Change. Italian Journal of Zoology 67: 129-138.
↑ Thomas F. Glick, Elinor Shaffer. (2014). The Literary and Cultural Reception of Charles Darwin in Europe. Bloomsbury. p. 514. ISBN 978-1-7809-3712-0
↑ Morrone, Juan J. (2009). Evolutionary Biogeography: An Integrative Approach with Case Studies. Columbia University Press. pp. 30-31. ISBN 978-0-231-14378-3
↑ Griffiths, P. E. (1992). Trees of Life: Essays in Philosophy of Biology. Kluwer Academic Publishers. pp. 78-79. ISBN 0-7923-1709-2
↑ Daniele Rosa, Le Nov Latin, international scientific lingua super natural bases; in: Bollettino dei Musei di Zoologia ed Anatomia Comparata della Regia Università di Torino, n. 89, 15 ottobre 1890.

Bibliografìa

Zunino, Mario. (2004). Rosa’s ‘‘Hologenesis’’ revisited Cladistics 20:212-214.
Daniele Rosa, in Dizionario biografico degli italiani, Roma, Istituto dell'Enciclopedia Italiana.

Anliure esterne

Daniele Rosa, in Dizionario Biografico degli italiani, Istituto dell'Enciclopedia italiana
Daniele Rosa, Open Library, Internet Archive.
Daniele Rosa, su Torino Scienze. Con fotografìa dël Rosa.
Informazioni sul Nov Latin, in Howling Pixel

[1] Treccani, Dizionario Biografico, [Treccani.it/enciclopedia/daniele-rosa_(Dizionario-Biografico)/]

[2] Treccani, Dizionario Biografico, [Treccani.it/enciclopedia/daniele-rosa_(Dizionario-Biografico)/]

[3] Luzzatto, Michele; Palestrini, Claudia; D'entrèves, Passerin Pietro. (2000). Hologenesis: The Last and Lost Theory of Evolutionary Change. Italian Journal of Zoology 67: 129-138.

[4] Thomas F. Glick, Elinor Shaffer. (2014). The Literary and Cultural Reception of Charles Darwin in Europe. Bloomsbury. p. 514. ISBN 978-1-7809-3712-0

[5] Morrone, Juan J. (2009). Evolutionary Biogeography: An Integrative Approach with Case Studies. Columbia University Press. pp. 30-31. ISBN 978-0-231-14378-3

[6] Griffiths, P. E. (1992). Trees of Life: Essays in Philosophy of Biology. Kluwer Academic Publishers. pp. 78-79. ISBN 0-7923-1709-2

[7] Daniele Rosa, Le Nov Latin, international scientific lingua super natural bases; in: Bollettino dei Musei di Zoologia ed Anatomia Comparata della Regia Università di Torino, n. 89, 15 ottobre 1890.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]