Vai al contenuto

Latino sine flexione

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Ël Latino sine flexione, ciamà 'dcò Interlingua (da nen confonde con l'Interlingua dla IALA), a l'é na lenga elaborà a taulin dal matematich piemontèis Giuseppe Peano. As trata 'd na version semplificà dël Latin classich anté ch'a son gavaje tute le dificoltà dle terminassion (declinassion). Grassie a la reputassion dl'autor, cost progèt a l'ha tirà l'atension ëd vàire, ma a l'ha mai avù 'n grand bon ésit, e a l'é stàit motobin criticà. Malgré sòn, Peano a l'ha publicà vàire test an ës lenga e a l'ha dovrala për soe lession.

Tra la fin dël sécol ch'a fa XIX e ël prinsipi dël sécol ch'a fa XX a j'ero dësvlupasse vàire moviment ch'a possavo për la creassion ëd na lenga artifissial antërnassional. An Piemont, un travaj parèj a l'havìa già falo ant ël 1890 Daniele Rosa, con sò Nov Latin. Le doe pì spantià d'antlora a j'ero ël volapük e l'esperanto. Ëdcò Peano, possà dal filòsof Louis Couturat, a fa soa propòsta ant ël nùmer dël 20 d'otóber 1903 ëd soa arvista, arfasend-se a sugeriment ch'as trovavo già ant jë scrit ëd Leibniz: na forma ëd latin sensa gramàtica, ch'a ciama latino sine flexione. Al prinsipi dël Neuv-sent ël volapük a l'era giumai an declin e ant lë dzèmber 1908 Peano a intra ant l'academia ch'a sostnìa costa lenga e as càndida a fene ël diretor. Na vira elegiù a në cambia ël nòm an Academia pro interlingua e a në slarga ël but a l'arserca d'un consens për l'adossion ëd na lenga antërnassional. A restërà diretor dl'academia fin-a a soa mòrt. Belavans, soa dedission a cost moviment a-j gava temp e anteresse për l'arserca matemàtica, che a sarà mai pì aj livej ëd prima.

Logo dël Latino sine flexione, ciamà quajvòta Interlingua (da nen confonde con l'Interlingua dla IALA),

A parte da la desinensa dël genitiv dël nòm an latin as riva a la terminassion conform a ës régole:

Desinensa dël genitiv an Latin 1: -ae 2: -i 3: -is 4: -us 5: -ei
Desinensa ain Latino sine flexione -a -o -e -u -e

Pr' ël plural as gionta -s al desinensa del nòme an Latino sine flexione.

Nominativ an Latin Genitiv an Latin Latino sine flexione singolar Latino sine flexione plural Piemontèis
I declinassion: rosa rosae rosa rosas rosa
II declinassion: amicus amici amico amicos j'amis
III declinassion: vox vocis voce voces vos
IV declinassion: casus casus casu casus cas
V declinassion: res rei re res còsa

J'agetiv a son formà parèj:

  • Se la desinensa latin-a dël neutro singolar a l'é -um, chila a vnirà -o an Latino sine flexione. (Esempi: novus, nova, novum (nuovo) = novo)
  • Se la desinensa latina dël neutro singolar a l'é -e, chila a resta -e an Latino sine flexione. (Esempi: fortis, fortis, forte (forte) = fòrt)

Përnòm përsonaj

[modìfica | modifiché la sorgiss]
Numer Singolar Plural
I përson-a me nos
II përson-a te vos
III përson-a illo (egli), illa (ella), id (esso) illos
Riflessiv se se
  • Se 'l verb latin a fà part ëd la prima coniugassion, as deuvra la vocal -a coma desinensa.
  • Se 'l verbo latin a fà part ëd la sconda o dla tersa coniugassion, as deuvra la vocal -e coma desinensa.
  • Se 'l verbo latin a fà part dla quarta coniugassion, as deuvra la vocal -i coma desinensa.

Ël verb, donca, a l'é coniugà con coste desinense:

  • -a/-e/-i pr' ël present
  • -are/-ere/-ire pr' l'anfinì
  • -ato/-eto/-ito pr' ël partissipi passà
 version Latino sine flexione:  version Interlingua de IALA  version latin-a : English (ELLC - 1988)

Patre nostro, qui es in celos,

que tuo nomine fi sanctificato;

que tuo regno adveni;

que tuo voluntate es facto

sicut in celo et in terra.

Da hodie ad nos nostro pane quotidiano,

et remitte ad nos nostro debitos,

sicut et nos remitte ad nostro debitores.

Et non induce nos in tentatione,

sed libera nos ab malo.

Amen.

Patre nostre, qui es in le celos,

que tu nomine sia sanctificate;

que tu regno veni;

que tu voluntate sia facite

como in le celo, etiam super le terra.

Da nos hodie nostre pan quotidian,

e pardona a nos nostre debitas

como etiam nos los pardona a nostre debitores.

E non induce nos in tentation,

sed libera nos del mal.

Amen.

Pater noster, qui es in caelis,

sanctificetur nomen tuum.

Adveniat regnum tuum.

Fiat voluntas tua,

sicut in caelo, et in terra.

Panem nostrum quotidianum da nobis hodie,

et dimitte nobis debita nostra,

sicut et nos dimittimus debitoribus nostris.

Et ne nos inducas in tentationem,

sed libera nos a malo.

Amen.

Our Father (who are) in heaven,

hallowed be your name,

your kingdom come,

your will be done,

on earth as in heaven.

Give us today our daily bread.

Forgive us our sins

as we forgive those who sin against us.

Save us from the time of trial

and deliver us from evil.

Amen.

Tacito, De origine et situ Germanorum (Germania) (fragmentum initiale)

[modìfica | modifiché la sorgiss]
Latina classica (ex Vicifonte) Latino sine flexione / Interlingua (IL) de A.p.I.
Germania omnis a Gallis Raetisque et Pannoniis Rheno et Danuvio fluminibus, a Sarmatis Dacisque mutuo metu aut montibus separatur: cetera Oceanus ambit, latos sinus et insularum inmensa spatia complectens, nuper cognitis quibusdam gentibus ac regibus, quos bellum aperuit. Rhenus, Raeticarum Alpium inaccesso ac praecipiti vertice ortus, modico flexu in occidentem versus septentrionali Oceano miscetur. Danuvius molli et clementer edito montis Abnobae iugo effusus pluris populos adit, donec in Ponticum mare sex meatibus erumpat: septimum os paludibus hauritur. Fluvios Rheno et Danuvio separa toto Germania ab Gallos, Raetos et Pannonios; montes, aut metu mutuo, separa illo ab Sarmatas et Dacos: Oceano ambi ceteros, complectente sinus lato de mari et spatios immenso de insulas, ad certo gentes et reges recente cognito, aperto ab bello. Rheno, orto in vertice inaccesso et praecipite de Alpes Raetico, flecte se parvo versus occidente et misce se in Oceano septentrionale. Danuvio, effuso in jugo molle et clemente edito de monte Abnoba, visita plure populo, usque illo erumpe in mari Pontico per sex cursu: ore septimo perde se in paludes.

Vos d'àutre anliure

[modìfica | modifiché la sorgiss]

Anliure esterne

[modìfica | modifiché la sorgiss]