Mesosòich
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
Ël Mesosòich (o era scondaria) a l'é n'antërval dë stòria dla Tèra, ch'a va da 251 milion d'agn fa a 65 milion d'agn fa. Sò nòm a veul dì l'età dla vita mesan-a. A-j ven dapress al Paleosòich e a preced ël Cenosòich. Conforma a le caraterìstiche dij ròch e dij fòssij, ël Mesosòich a l'é partagià an tre perìod:
Ij moviment continentaj[modìfica | modifiché la sorgiss]A l'ancamin dl'era scondaria, ij continent a son samblà an n'ùnich sùper-continent, la Pangea.
Cost-sì a ancamin-a a s-ciapesse an doi ansem: a nòrd la Laurasia, ch'a comprend la Mérica dël Nòrd, l'Euròpa e l'Asia; a sud ël Gondwana, ch'a radun-a la Mérica dël Sud, l'Àfrica, l'Antàrtich e l'Australia.
ël mar ch'a separa sti doi ansem a l'é ciamà Tétis. Ël clima[modìfica | modifiché la sorgiss]A l'achit ëd l'era primaria ël clima a l'era càud e sech e a l'é probàbil ch'a-i fusso pa 'd calòte glaciaj ai pòlo. Le stragròsse surfasse continentaj dla Pangea a arseivìo pòca pieuva e a j'ero donca motobin sëcche. Le zòne costiere e le region davzin-e ai pòlo a j'ero pi ùmide, con dle fòrte pieuve stagionaj. Vers 100 milion d'agn fa ël livel dël mar a l'é aussasse d'apopré 200 méter, coatand dle stragròsse surfasse continentaj.
L'Euròpa a spariss ëscasi tuta sota j'eve.
An cost mar càud e pòch profond as son posasse dë spess seuj ëd giss, ël ròch ch'a l'ha daje ël nòm al perìod dël Cretass. La fàuna[modìfica | modifiché la sorgiss]A l'ancamin dl'era scondaria la fàuna terestra a l'era dominà dai rétij mamalian, dont le caraterìstiche a j'ero na via ëd mes antra ij rétij e ij mamìfer. Ël Mesosòich a l'é stàit ël temp dij dinosàur e dj'amonita. |
