Ël Castlass

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Ël Castlass Stat: Italia Region: Piemont Provincia: Provincia ëd Lissandria Nòm 'n italian: Castellazzo Bormida Coordinà: Latitudin: 44° 50′ 43.3′′ N Longitudin: 8° 34′ 38.1′′ E Autëssa: 104 m s.l.m. Surfassa: 45,13 km² Abitant: 4.520 (2018) Comun dj'anviron: Borgorà, Casal Sirmé, Castelspèina, Frasché, Fruareu, Gamaleri, J'Ovij, La Priosa, Lissandria CAP: 15073 Prefiss tel.: 0131 Còdes ÌSTAT: 006047 Còdes fiscal: C148  Sant protetor: Santa Maria Dolorà  Festa dël borgh: 15 dë stèmber  Sit istitussional Ël Castlass o Castlass an Bormia (Castellazzo Bormida an italian) a l'é un comun dël Piemont ëd 4.520 abitant , ant la provinsa ëd Lissandria. Ël pais a resta ant la pian-a lissandrin-a, a sud dël capleugh, an sla riva oriental ëd la Bormia a mont ëd la confluensa dl'Òrba. Stòria La cesa 'd San Martin Le orìgin dël Castlass a armonto a l'Àuta Età 'd Mès quand ch'ël pais, che antlora as ciamava Gamond, a ven nominà antra le Cort Regie, un vast sistema 'd cort anté che re e imperador - an coj temp itinerant - as fërmavo për esercité ij podèj legislativ e giudissiari. A-i son ipòtesi an sla nàssita dël borgh ch'a lo veulo fondà ant ij sécoj VII-VIII, vist che l'etimologìa dël topònim ëd Gamond a l'ha na ciàira derivassion germànica. La prima sorgiss ch'a documenta l'esistensa dël pais a l'é mach dël 938, quand che Gamond a l'é cità ant un document notaril andova che la cort a l'é donà da j'imperador Ugo e Lotario a la regin-a Berta. Sota la direta giurisdission imperial, lontan da la sede dël podèj ma davzin a le traficà vie dij comersi, a l'é fàcil për Gamond dësvlupé forme pròpie d'autonomìa local: dagià dël 1106 a l'é atestà la nàssita dla Comun-a. La richëssa e l'influensa econòmica 'd Gamond a son taj da porté dël 1146 a n'important acòrdi comersial con la Repùblica ëd Génoa. Dël 1154 ël geógraf arab Muhammad Al-Idrisi a arpòrta Gamond antra ij pais ëd soa mapa dl'Italia. Dël 1155 l'imperador Federich I Barbarossa a cala giù ant l'Italia stentrional për afortì soa sovranità contra le Comun-e, as ferma an sità e a oten soa colaborassion ant l'assedi 'd Milan dël 1158. Un torion ëd fortificassion L'aleansa però as rubata e des agn pì tard - ansema a Marengh e Bërgoj, col sostegn econòmich ëd Génoa e dle Comun-e dla Lija Lombarda - Gamond a pija part a la fondassion ëd na neuva sità, ch'a sarà ciamà Lissandria an onor dël Papa Lissànder III. La fondassion ëd Lissandria a l'é n'event determinant për le sòrt dël pais ëd Gamond, che a perderà viaman importansa e domini an favor ëd la neuva Comun-a. Col temp ël topònim ëd Gamond as confònd ant ij document ofissiaj, përché a ven dovrà ant le doi acession dël vèj borgh autònom e d'ën neuve quarté 'd Lissandria con l'istess nòm (an onor dël pais fondator). Dal Tërzent con Gamond a s'intend mach pì 'l teritòri estern e as taca a ciamé Castlass l'abità, peulessi për vìa dle ruin-e 'd chèich vèja fortificassion. Ël Castlass a intra ant l'òrbita dla neuva sità e a ven fondà 'l Contà 'd Lissandria, un consòrsi aministrativ e comersial dont ël Castlass a resta l'esponent prinsipal. La region a passa sota al contròl dël Ducà ëd Milan dij Viscont e 'l Castlass a ven separà dal dirèt domini lissandrin e sòn a garantiss al pais na magior autonomìa econòmica. A l'inissi dël Quatsent, d'apress a la mòrt ëd Gian Galeass Viscont, ël podèj a ven ocupà dal capitan ëd ventura casalèis Facin Can, che a devasta 'l teritòri lissandrin minca vòta che ij pais a s'arbelo a soa autorità. Ël Palass Comunal Dël 1404 ël Castlass a resist a 'n sò assedi e mach dël 1410 ël pais a torna sota al contròl dij Viscont, grassie a l'intermediassion ëd l'armà fransèisa. Dël 1437 a ven anfeodà a Vitalian Boromé e a resta sota al contròl milanèis fin a la mòrt ëd Fransesch II Sfòrsa, dël 1535. Ël Ducà 'd Milan a passa ai possediment imperiaj ëd la Coron-a dë Spagna. A ancamin-a n'época dramàtica për la region, antra guère, invasion militar, pestilense, inondassion ëd la Bormia e dl'Òrba. A l'inissi dël Setsent, an séguit a la guèra 'd sucession ëspagneula e al sucessiv Tratà d'Utrecht, ë pais a ven cedù al Ducà 'd Savòja 'd Vitòrio Medeo II, che pòch pì tard, dël 1720, a dven ël Regn ëd Sardëgna. D'apress a l'época dla dominassion fransèisa ëd Napoleon Bon-a-part, dël 1815 ël Castlass a torna ant ël Regn ëd Sardëgna e a l'é aministrà sota a la Division (peui Provinsa) ëd Lissandria, a la Provinsa (peui Sircondari) ëd Lissandria e a l'é a cap d'ën Mandament comprendent ëdcò Casal Sirmé. L'Eutsent a ved l'afermassion ëd l'industria, con la creassion ëd filande për la produssion ëd la seda e 'd fornasse për la creassion ëd mon. Dël 1850 al Castlass a son present bin 11 filande e a së stima ch'ant le campagne a-i fusso doi milion d'arbre 'd moré për l'alimentassion dij bigat. Aministrassion Ël sìndich a l'é Gianfranco Ferraris (dal 06/06/2016, dagià sìndich dal 1995 al 2004 e dal 2014 al 2015). Anliure esterne Sit istitussional Arferiment La tor dël castel

Aiuto per la lettura Ayuda para la lectura Help for Reading Rintré ant la Piòla Contaté j'Aministrator Lìber për Amprende Coression ortogràfica Tastadura piemontèisa Portaj e Proget Agiut pr'ij Contributor Travajòt sempi