A tònica velarisà

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

La A tònica velarisà a l'é na caraterìstica fonética ëd chèich part dla lenga piemontèisa. As agiss ëd n'evolussion ëd la pronunsia dla A tònica, che gavà chèich ecession a la fa viré ëd son anvers a na Ò. St'evolussion-sì a l'é nen sempe completa, an chèich pòst as trata ëd na Ò fàita e finìa, an dj'àutri la diferensa antra na A velarisà e na Ò normal a la resta motobin ciàira. An tute le manere a venta tnì present che le variassion locaj d'ës fenòmeno-sì a peulo esse squasi anfinìe. Spantiament La velarisassion dla A tònica as sent ant un continuo geogràfich ch'a passa arlongh ëd la crësta dj'Apenin, da la Langa a l'Àut Monfrà, ën ciapand andrinta le valà dj'Alp Marìtime, ël Monregalèis, ël Seban e vàire pòst ëd lenga lìgure. As rëscontra peui a Lissandria e an quàich pais dël Bass Monfrà (miraco fin-a a Trin). Geoffrey Hull a l'ha trovala ëdcò ant ël Canavzan a nòrd ëd Turin e antra Noara e Milan. As treuva ëdcò an vàire àutri pòst d'Italia, an val Blenio (Svìssera) e an Olanda ossidental. A l'é 'n fonema ch'as rëscontra a Neuve tanme che an Alba, e ch'a resta comun a pì 'd na lenga, donca a l'é nen n'isoglòssa ch'a peula esse considerà për dësferensié ij dialèt dël piemontèis da coj lìgur. An scritura A l'é mach tònica (es. lissandrin: me a cänt, ma äm pias cantè), e quindi a fa nen dë manca dë scrivla për fòrsa, ën restand pi che d'àutr l'acsan ëd la person-a, e nen na modìfica dla paròla midema. La scritura a resta ridondanta ëdcò për via che comsëssìa la posission tònica an piemontèis ëscrit a l'é sempe marcà, e a-i son dle règole motobin precise ch'a diso se e quand velarisé. Chèich autor a l'ha comsëssìa pì car d'armarché la velarisassion 'cò an forma gràfica, soèns për dé na valorisassion d'anvironament lenghìstich che a-j giuta ai letor a anquadré n'ambientassion sossial ò geogràfica. Quand as veul marchesse an piemontèis, ës son-sì as marca Ä, conforma a la gramàtica ëd M.sù Bré. Comsëssìa, da dj'àutri autor a son ëstàite smonùe ëdcò dj'àutre grafìe, notaman: vocabolari Rastlèire 'd Langa e Roè, ch'a dòvra na Á Ecession Soèns na A tònica as velarisa nen quand a-i ven dadnans a na N (coma an can) R (coma an ara) Percession sossial Soèns ant ël passà dlë Stat Sabaud la velarisassion dla A tònica a l'é contasse coma marca basiletal, e a l'é condanasse coma parlé da campagnin. Al dì d'ancheuj la concession prevalenta a l'é ch'as trata ëd na qualità teritorial da preservé, coma tute j'àutre. Sòn a l'é an part n'efet dl'anteresse pì spantià anvers a la lenga piemontèisa, e an part n'efet dla decadensa dl'acrolèt turinèis, ch'a l'ha giumaj tut afàit perdù soa prevalensa sossial. Arferiment Vardè ëdcò Rotacisassion

Aiuto per la lettura Ayuda para la lectura Help for Reading Rintré ant la Piòla Contaté j'Aministrator Lìber për Amprende Coression ortogràfica Tastadura piemontèisa Portaj e Proget Agiut pr'ij Contributor Travajòt sempi