Fubin-i
Jump to navigation
Jump to search
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
Fubin-i (Fibin-ni an monfrin, Fubine Monferrato an italian) a l'é un comun dël Piemont ëd 1.604 abitant [1], ant la provinsa ëd Lissandria. Ël pais a resta ai margin orientaj dël Bass Monfrà, afacià an sla pian-a 'd Lissandria sorcà dal Tani. Stòria[modìfica | modifiché la sorgiss]Abità da temp motobin antich, ël teritòri 'd Fubin-i a l'é stàit ocupà dai roman, coma ch'a testimònio j'artrovament ëd na necròpoli armontant a lë scond sécol prima 'd Crist. A l'é probàbil ch'ël pais a sìa stàit fondà sël brich anté ch'as treuva ancheuj an época tard-antica, nen lontan da na strà nen stërnìa ch'a colegava la pian-a dël Tani a cola dël Pò, për argionze la sità 'd Vardacate (ch'a restava nen lontan da Casal). A-i son dj'ëstudios ch'a penso ch'ël topònim a peussa derivé dal latin Fibulinae, da na fàbrica 'd Fibulae, element dël vestiari roman. La prima sorgiss ofissial ch'a documenta l'esistensa dël pais a armonta al 26 ëd gené 1041, quand che l'imperator Enrich III ëd Francònia a conferma al vësco-cont Pero II d'Ast ël posses ëd na metà dl'abità ("medietatem Fiblinis"), con tant ëd castel e gesie. Dël sécol ch'a fa XI ël pais a marcava 'l confin oriental dla Diòcesi d'Ast [2]. Doi citassion dël 1116 e 1184 a riferisso la sogession dj'abitant a jë sgnor Can ëd Sela, vassaj dij marchèis aleràmich ëd Monfrà dal 1164. Dël 1224 ël pais a fa sarament ëd sotmission a la Comun-a 'd Lissandria, otenend pròpi Statù e autonomìa aministrativa, ëdcò se 'l castel a resta ai Can ëd Sela. Dël 1316 ël pais a l'é sachegià dai fransèis ant ën conflit antra Angioin ëd Provensa e Viscont ëd Milan. Dël 1325 Fubin-i a torna sota la giurisdission dël Marcheisà: ël marchèis Teodòro I Paleòlogh a acòrda franchisie e concession an deròga ai normal vìncoj feodaj. Dël 1375 ël pais a l'é anfeodà ai cont Valperga. Dantorn a la metà dël Quatsent, Fubin-i a ven fortificà an qualità 'd Tèra Monfrin-a al confin col Ducà 'd Milan: a armonta a cost'época la costrussion ëd le Spàut (ancora parsialment an pé) ch'a delìmita ël cheur dël pais. Dël 1448 ël pais a l'é anfeodà a jë sgnor ëd Massè, branca dij cont Valperga, l'anfeodassion a l'é confirmà dël 1505. Dël 1527 Fubin-i a l'é sachegià dai Lansichenech e 600 abitant dël pais a son stàit massà për avèj fàit resistensa e avèj sercà 'd dësfendse da l'àut ëd j'anmurajament.Dal Sinchsent, a s'anandia për Fubin-i na lunga época ëd tribulassion dovùa a l'instabilità polìtica e a le guère frequente col passagi dle armà fransèise o spagneule-imperiaj. Dël 1546 ij Massè a vendo 'l feod al nòbil mantoan Giovan Battista Alberigi, ch'a l'avìa 'l tràmit dij neuv marchèis Gonsaga. A nass da sùbit n'ostilità antra ij fubinèis e j'Alberigi, ch'as prolonga fin al 1590, quand ch'ël feodatari a aceta n'indenis ëd 1500 scù d'òr da j'abitant col beneplàcit dël duca Vincens I Gosaga e Fubin-i a resta "Tèra Inmedià" (valadì a la direta dipendensa) dël Ducà ëd Monfrà. Ël Sessent a l'é 'n sécol ëd gran decadensa: le guère dël Monfrà a devasto 'l pais e a causo carestìe, mòrt e epidemìe. J'abitant a passo dai 2000 dla fin dël Sinchsent a mach pì 700, dòp la pest dël 1630. Dël 1658, contut che ij pat a vietèisso neuve anfeodassion, ël duca Carl II Gonsaga a anfeoda 'l pais al cont Vincens Nata, ch'a modìfica e arcostruiss ël vej castel medieval. A-i sarà na ribelion ëd la popolassion contra costa decision e l'autorità dël feodatari a sarà acetà an forma ofissial dal pais mach dël 1690. Dël 1708, an séguit a la Guèra 'd Sucession Ëspagneula e al sucessiv Tratà d'Utrecht, Fubin-i a passa ansema a tut ël Monfrà al Ducà 'd Savòja 'd Vitòrio Medeo II, che pì tard a dventa Regn ëd Sardëgna. D'apress a l'época dla dominassion fransèisa ëd Napoleon Bon-a-part, dël 1814 a torna ant ël Regn ëd Sardëgna e a l'é aministrà sota a la Division (peui Provinsa) ëd Lissandria, a la Provinsa (peui Sircondari) ëd Casal e al Mandament ëd Vignà. Dël 1822 ël castel a l'é vendù ai cont Cacheran ëd Bricherasi che a lo angrandisso e a convertisso 'l parch an giardin a l'italian-a. A la mòrt ëd l'ùltima esponent ëd la famija, ël palass a passa an ardità a la Cita Euvra dla Divin-a Providensa 'd don Orion e dal 1950 a òspita l'ospissi për ij vej dël pais. Aministrassion[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël sìndich a l'é Lino Pettazzi (da l'11/06/2018, dagià sìndich dal 2008 al 2013). Anliure esterne[modìfica | modifiché la sorgiss]Arferiment[modìfica | modifiché la sorgiss]
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
