Augustus W. Pugin

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Architet anglèis.
Augustus Welby Northmore Pugin a l'é nassù a Londra l'1 Mars 1812 e a l'é mòrt a Beddam ël 14 Stèmber 1852. A l'é stàit architet, ma 'dcò disegnator, artista e crìtich d'art e fra ij prinsipaj creator dlë stil neuv-gòtich anglèis. Soa euvra a l'é rivà a sò cò col proget ëd le stansie dël Palass ëd Westminster. Pugin a l'ha disegnà vàire cese an Anghiltèra, e cheidun-a an Irlanda e Australia. Augustus Welby a l'era fieul d'Augustus Charles e pare d'Edward Welby, Cuthbert Welby e Edmund Peter, cha mneran anans l'euvra dël pare.

Vita[modìfica | modifiché la sorgiss]

Gioventura[modìfica | modifiché la sorgiss]

Pugin a l'era fieul d'ën disegnator fransèis, Auguste Pugin, ch'a l'era scapà an Anghiltèra për la Rivolussion fransèisa e a l'avìa trovà travaj da l'architet John Nash e l'avìa sposà Catherine Welby, na fija dël Lincolnshire. Augustus a l'é nassù a cà dij sò a Bloomsbury. Fra 'l 1821 e 'l 1838 ël pare 'd Pugin a l'ha publicà na serie 'd volum ëd disegn architetònich, dont ij prim doi col tìtol Specimens of Gothic Architecture (Modej d'Architetura Gòtica), e ij tre dapress Examples of Gothic Architecture (Esempi d'Architetura Gòtica). Sti volum a saran n'arferiment për l'architetura neuv-gòtica anglèisa dël sécol apress.

Da cit a l'era portà da soa mare minca Dumìnica da l'anciarmant predicator scossèis Edward Irving (che peui a fondrà soa Santa Gesia Catòlica Apostòlica) ant soa caplin-a 'd Cross Street (Hatton Garden, Distrèit londinèis ëd Camden). A l'é tòst arvirasse contra sta version ëd cristianésim: 'me Benjamin Ferrey, n'àutr architet neuv-gòtich, Pugin a l'ha sèmper esprimù në s-giaj s-cett contra le forme stérij e frèide dla gesia scossèisa; cand a l'é liberasse da le costrission dla mare, a l'é an pressa passà a na gesia che, con soe pompose sirimònie, a l'era pì anteressanta për soa ment anmaginativa.

Armoar disegnà da Pugin an stil neogòtich.

Pugin a l'ha amparà a disegnè da sò pare, e peui a l'é andàit a scòla al prestigios Christ's Hospital. Dòp avèj finì jë studi a l'ha travajà ant l'ufissi dël pare e dël 1825 e dël 1827 a l'ha compagnalo a visité la Fransa. Soe prime comission independente da cole 'd sò pare a l'ero pr'ij proget dj'oréfiss Rundell & Bridge, pr'ël disegn ëd mobilia al Castel ëd Windsor e pr'ij motiv dle tapissarìe Morrel & Seddon.

A Windsor Pugin a l'ha ancontrà George Dayes, òm d'estrassion ùmil che la sèira a travajava për le senografìe teatraj a Covent Garden. Vnù amis, Pugin a l'ha trasformà n'antregh pian ëd soa cà an teatro ëd preuva e për vint agn a l'ha travajà al Covent Garden piturand dë sfond për d'euvre con soget medieval. Dël 1831 le senografìe 'd Pugin për lë spetàcol Kemlworth a l'han otnù 'n grand sucess.

A l'é 'dcò antressasse 'd navigassion e a l'ha comandà për pòch temp na cita golëtta ch'a mërcandava tra Anghiltèra e Olanda. Sòn a l'ha përmëttuje d'amporté d'esempi 'd mobilia e 'd bòsch gravà da le Fiandre, con ij quaj chiel peui a mobilierà soa cà a Ramsgate. Durant ën viage dël 1830 a l'é naufragà sla còsta scossèisa vzin a Leith, e na conseguensa ëd s'eveniment a l'é stàita ch'a l'é vnù an contat con l'architet d'Edimborgh James Gillespie Graham, ch'a l'ha consejaje 'd chité con le nav për desse a l'architetura. Antlora chiel a l'ha tacà con le fornidure 'd bòsch gravà e detaj ëd pera pr'ël nùmer chërsent ëd costrussion Neuv-gòtiche batìe al temp, ma l'amprèisa a l'é prest falìa.

Dël 1831, a disneuv agn, Pugin a l'ha marià la prima 'd soe tre fomne, Anne Garnet. Anne a l'é mòrta pòchi mèis dòp pr'ël pòst-part, lassandlo con na fiolin-a. Pugin a l'ha avù an total ses cit. Oltra la prima da la Garnet, quatr fieuj da Louisa Burton, mòrta dël 1844 e un fieul (Peter Paul Pugin) da la tersa, Jane Knill, ch'a l'ha scrivù 'n diari 'd soa vita 'd cobia ch'a sarà publicà.

Apress lë scond mariagi dël 1833, Pugin a l'ha tramudà a Salisbury con la fomna e dël 1835 a l'ha catà 'n camp a Alderbury. Ansima a 's camp a l'ha batì na cà ispirà a l'Età ëd mes për soa famija, ciamà St Marie's Grange (Grangia 'd Santa Marìa). Charles Locke Eastlake, n'àutr architet, a comentrà d'avej maj pensà a unì bin parèj la técnica e ij confòrt ëd na cà moderna con n'anciarmant e pitoresch esterior medieval.

Conversion[modìfica | modifiché la sorgiss]

Castel d'Alton Towers
Tàula da l'euvra Apology of the Revival, anté ch'a së smon com a peul esse aplicà 'l gòtich a 'd fonsion moderne dl'Eut-sent.

Dël 1834 Pugin a l'é convertìsse al catolicésim e a l'é stàit batià l'ann apress. Soa conversion a l'ha causà la pèrdita 'd chèiche comission, ma a l'ha 'dcò faje contaté 'd neuv promotor e antrapreneur. Dël 1832 a l'ha conossù John Talbot, Cont ëd Shrewsbury nùmer XVI, catòlich, d'acòrd con chiel ant ij gust estétich, ch'a l'ha angagialo ant le ristruturassion ëd sò castel, Alton Towers, davzin al qual ancheuj as treuva 'l pì grand parch d'amusament dël Regn Unì. L'euvra a Alton Towers a l'ha portaje d'àutr travaj, dzortut ëd cese.

L'Act of Catholic Emancipation a l'ha cissà l'arcesta 'd neuve cese catòliche e pr'un cert temp la realisassion dj'euvre pì amportante a son stàite fàite fé a chiel. A l'ha otnù 'dcò d'angagg da la cesa anglican-a, bele che ij mèmber dël Colegi ëd Balliol a l'avìo arfudà sòj proget për soa convinta contrarietà a l'anglicanism. Dël 1835, oltra che soagné vàire proget për mobilia neogòtica e prodot metàlich, a l'ha scrivù l'euvra Contrasts, arzultà da soa conversion, ch'a l'ha publicà dël 1836 con sòj sòld dagià ch'a l'ha nen riussì a trové n'editor. L'edission a l'ha causà ancor d'àutri débit, ma a l'ha giutà motobin a soa fama: da col moment-lì, an efet, a l'é rivà 'n nùmer enòrm ëd comission për caplin-e, cese, meison e colegi.

Nominà dël 1837 professor d'architetura e antichità eclesiàstiche a l'Oscott College, a l'ha tnù tante conferense e lòn ch'a l'ha dit a l'é stàit publicà ant l'euvra True Principels of Christian Architecture dël 1841. Dël 1843 a l'ha publicà l'Apology e l'ann apress ël Glossary of Ecclesiastical Ornament and Costume. Fra le cese da chiel progetà an col temp a-i é la catedral ëd Saint George a Southwark.

A l'ha lassà Salisbury an vendend ca soa St. Mary Grange a 'n finansié, sensa vagné ma an perdend ëd sòld, përchè a considerava la sità 'n pòst inconvenient për stabilì sò studi. A l'ha donch tramudà a Ramsgate, doa ch'a l'ha batì na ca e na cesa privà për chiel, a l'ha 'dcò batì la cesa ëd Saint Augustines, ch'a considerava la sola euvra dont a podìa esse sodësfàit. Pugin a l'é pagasse 'n viagi an Italia dël 1847; st'esperiensa a l'ha confermà soa pòca considerassion dl'architetura dl'arnassensa e baròca, ma a l'ha trovà vàire da amiré ant l'art medieval al nòrd dl'Italia. Dòp ël mariagi ch'a fa tre, dël 1851 a l'é stàit angagià për realisé 'l Salon dl'Età ëd Mes a l'Esposission Universal.

Ël Palass dël Parlament ëd Westminster[modìfica | modifiché la sorgiss]

Tor d'Elisabeta, Londra. A l'é stranomà Big Ben dal nòm dla ciòca ch'a-i é andrinta.

Tòst dòp la mòrt dl'architet dël Palass ëd Westminster Charles Barry dël 1867, quand che Pugin a l'era mòrt già da vàire agn, Edward Welby Pugin ant ël pamphlet Who Was the Art Architect of the Houses of Parliament, a statement of facts ("Chi a l'é stàit ël ver Architet dël Parlament, na diciarassion dij fàit") a l'ha atribuì a sò pare 'l grandios arzultà dl'edifissi neogòtich dël Parlament, combin ch'a arconossìa ij mérit ëd Barry, dont a apressiava la bontà dël dësvlup ëd la pianta e d'àutri detaj (la strutura "greca" stërmà sot l'arvestiment Tudor, la simetrìa forsà); tutun sta còsa a l'ha montà su na rudia dësfida con ël fieul ëd Barry.

Fra le cese ëd Barry, la King Edward's School a Birmingham (furnìa dël 1833) a l'é stàita n'esempi 'd sò gòtich piat e cit tìpich dle "Cese dij Commissioners" comissionà apress ël Chruch Building Act ("Lej sla Costrussion ëd Cese") fra 'l 1818 e 'l 1824, mentre Pugin a l'avìa prontà 'n lìber ëd proget pr'un Colegi 'd fantasìa tant sìmil a lë stil dël Parlament.

An dzorpì Pugin a l'avìa travajà për Barry an temp precedent ël feu al Parlament e dlongh apress sòn, Barry a l'era andàit da chiel për fesse fé 'd proget dël neuv Parlament da batì. Dël 1837 Pugin a l'avìa ramforsà soa nomea e a l'avìa chità d'esse l'architet a l'ombra 'd Barry, fin-a che Barry a l'ha nen dovù taché a suplichelo për fesse giuté.

Dël 1844 a l'ha torna ciamaje 'd rancontresse pr'ëd consulense e a la fin Pugin a l'ha acetà le propòste an otnisend l'angagg ufissial ëd responsàbil dël proget detajà dj'interior dël neuv palass, dont le vëdrià dë stagn, le part ëd metal, le gravure dij tòch ëd bòsch, le tapissarìe, la mobilia e 'n tròno real. Ant ël sécol apress la biògrafa Rosemary Hill a l'ha dimostrà che Barry a l'ha disegnà 'l compless dël palass, e mach chiel a l'avìa podù organisé 'n proget grand përparèj e traté con la comitensa difìcil, ma a l'ha fidasse d'autut ëd Pugin për la progetassion dj'interior, dle tapissarìe e dla mobilia.

A la fin dla vita 'd Pugin, an Fërvé 1852, Barry a l'é andàit a trovelo a Ramsgate a Pugin a l'ha fornije 'd disegn detaja për l'avosà tor dl'orlogi, dont ël nòm ufissial a l'é "Tor d'Elisabeta", ma a l'é pì conossùa con ël nòm ëd Big Ben. Ël proget a l'era motobin smijant a col dël disegn fornì da Pugin, e a-i era 'dcò dle part pijà da 'n proget ëd Pugin nen realisà për na vila 'd campagna, Scarisbrick Hall.

La tor a l'é stàita 'l darié disegn ëd Pugin prima dë vnì fòl. An soa biografìa, Hill a sita në scrit ëd Pugin sla costrussion dë sta soa famosa euvra:

« I l'hai mai travajà ansì tant ant la mia vita, com i son an camin ch'i travajo për Monsù Barry. Për doman i l'hai prontà tùit ij disegn për finì soa tor dl'orlòge. E a l'é fiamenga. E mi i son l'antregh mecanism ëd l'orlòge. »

La manera ëd travajé an colaborassion ëd Pugin a l'era conforma le manere dël përsonagi; a podìa dësparì a l'improvisa con soa barca e sté via për dij mèis, e torné strach 'me 'n matlòt naufragà, ma con ij proget përfet. Barry peui a l'ha sërcà 'd flambé le litre e le preuve ch'a atribuìo ij mérit dël gòtich dël Parlament a Pugin.

Ël Parlament a l'é 'l prim grand edifissi neogòtich, dont ël primà ëd dimension a l'ha arzistù fin-a quand ch'a l'é stàita costruìa la catedral ëd Liverpool.

Mòrt[modìfica | modifiché la sorgiss]

Pugin a travajava sensa d'agiut e a l'era ambalinà 'dcò 'd literatura, a componìa d'euvre teològiche e a dirigìa 'd rit religios. Ma 'l tròp travaj, sò entusiasm, soe liure con tanti comità burocràtich, comissari e colegi, a l'han portalo a depassé e pijesse na "frev nervosa" dël 1852 e a vnì fòl ant l'istà, con ël conseguent arcòver a Beddam, anté ch'a l'é mòrt ël 14 stèmber, a mach 40 agn. Durant sta curta vita a l'avìa tutun compì n'enòrm quantità 'd travaj.

Anliure esteriore[modìfica | modifiché la sorgiss]