Trevis

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.


Trevis
   
Stat:

Italia

Provincia: Provincia ëd Trevis
Nòm 'n italian: Treviso
Coordinà: Latitudin: 45° 40′ 20′′ N
Longitudin: 12° 14′ 32′′ E

Mostra an sla carta
Autëssa: 15 m s.l.m.
Surfassa: 55,58 km²
Abitant: 84.396 (2017)
Comun dj'anviron: Carbonera, Casier, Paese, Ponzano Veneto, Preganziol, Silea, Villorba, Zero Branco, Quinto di Treviso
CAP: 31100
Prefiss tel.: 0422
Còdes ÌSTAT: 026086
Còdes fiscal: L407 
Festa dël borgh: 27 d'avril 


Sit istitussional

Trevis (Treviso an italian) a l'é na sità dël Véneto d' 82.236 abitant [1], capleugh dl'omònima provincia.

Geografìa[modìfica | modifiché la sorgiss]

Trevis as treuva ant la pian-a véneta davzin a la confluensa dla Boteniga ant ël Sile.

Stòria[modìfica | modifiché la sorgiss]

Fondà ant ël I sécol arlongh la via Clàudia Augusta, ant un leu già abità d'época preistòrica, Tarvisium a l'é stàit un munissipi ëd drit latin d'amportansa modesta.
Dal IV sécol sede episcopal, a l'é stàit fortificà sota ij Gòt. Sènter d'un ducà ant l'età longobarda e ëd na contea an età franca, a l'ha fàit part dla marca forogiulièisa, peui ëd cole veronèisa e trevisan-a.
Durant l'àuta Età 'd mes ij përsonage pì amportant ant la vita ëd Trevis a l'ero ij sò vësco, ch'a l'avìo viaman ëspantià sò domini arcujend an soe man dij grand drit fiscaj e feudaj. La comun-a, costituisse a l'ancamin dël sécol ch'a fa XII, an tra la fin dël sécol ch'a fa XII e l'ancamin ëd col ch'a fa XIII a riess a sostituì soa giurisdission a cola dël cont e dël vësco, rivand a rusé con ij da Camino, ël patriarca d'Aquileia, la comun-a ëd Conegliano, ij vësco ëd Belun, Feltre, Ceneda.
Dël 1237 a dventa sgnor ëd Trevis Eselin da Roman e dal 1239 al 1260 sò frel Alberich.
Apress un perìod ëd lòte an tra le fassion dij Ross e dij Bianch, a monta al podèj Gherard da Camino (1283), ch'a cissa un fort dësvlup ëd la sità. A-j suced (1307) sò fieul Rissard. Chiel-sì a l'é massa da na congiurassion ant ël 1312 e la famija da Camino a l'é taparà via da Trevis.
Dal 1313 al 1318 la sità as goerna con l'ansidita comun-a dj'art e apress a-i rivo vàire dominassion: ël cont Enrich ëd Gorissia (1318-1328), jë Scala (1329-1339), Venessia (prim podestà venessian a l'é stàit Marin Faliero ant ël 1339).
Dàita al duca d'Àustria ant ël 1381, durant la guèra ëd Chiògia, sogetà an tra 'l 1384 e ël 1388 al goern ëspòtich ëd Fransesch da Carara (finì con n'arvòlta s-ciopà con ël sostegn ëd Venessia), dël 1389 la sità a torna stabilman a la Serenìssima an ëdventand-ne un-a dle pì amportante piasse militar ëd tèra-fërma e an restand-je fidela ëdcò durant j'agn penos dla guèra contra la Lija 'd Cambrai (1508-1510).
Ant ël sécol ch'a fa XVI l'Arforma protestant a fa 'd dissépoj a Trevis; dël 1526 as ten n'amportant sìnod antiluteran.
La pest dël 1629-1631 a fa 'd ravagi an tra la popolassion sitadin-a; ant ël midem perìod la flession dla manifatura a ampediss për tant temp ëd torné ai livej dël sécol ch'a fa XVI. La sità as trasforma an sènter agrìcol e aministrativ.
Drocà dël 1797 la Repùblica ëd Venessia, apress ess-se goernà për un temp curt 'me munissipalità provisòria, dël 1798 Trevis a passa a l'Àustria. Dël 1805 a rintra a fé part dël Regn Itàlich e l'ann apress a dventa cap-leugh dël dipartiment dël Tajament; Napoleon a lo alva a ducà për ël marëssal Mortier.
Tornà a l'Àustria dël 1813 a arsèiv la qualìfica ëd sità real e a l'é cap-leugh ëd provinsa (1815). A aderiss a l'arvira dël 1848 e ant ël 1860 a l'é unì al Regn d'Italia.
Durant la prima guèra mondial a l'é sede, fin-a a l'otonn 1917, dl'antendensa general dl'esèrcit; apress la guèra a l'é sènter d'un gran moviment ëd paisan për l'arforma dj'acòrd agrari.
Dël 1944, durant la sconda guèra mondial, a patiss un bombardament grev.

Testimonianse artìstiche[modìfica | modifiché la sorgiss]

Piassa djë Sgnor

Vàire atrass ëd ca dl'Età dël bronz e materiaj preroman e roman goernà al Musé Cìvich a testimònio dj'orìgin antiche dla sità.
Ël sènter urban a l'ha ancaminà a spantiesse ant ël perìod comunal, con canaj, stra a pòrti, fassade afrescà. A l'é bel fé ch'ël batisté a armonta al sécol ch'a fa XI; a l'é stàit artocà vàire vire e restaurà dël 1935. Ël pòrti dij Sivalié a l'é n'edifissi romànich dij sécoj XII-XIII. A l'ancamin dël sécol ch'a fa XIII as costruiss ël Palass dij Tërzent che, con lë vzin Palass dël Podestà (arcostruì dël sécol XIX) a l'ha trasformà ël vej forum ant la piassa djë Sgnor dël di d'ancheuj.
Ël dòm a l'é stàit alvà ant ij sécoj XI-XII, ma dla costrussion originaria a-i resta mach pì la cripta: la zòna presbiterial a l'é stàita arnovà dij sècoj XV-XVI, ël còrp ant ël sécol ch'a fa XVIII e dël 1836 a l'han giontaje ël pronao jònich neoclàssich. La part arnassimental a comprend, an dzorpì dla capela magior (ansema al monument al vësco G. Zanetto euvra ëd Pietro Lombardo e dij sò fieuj), la capela dla Nonsià (1519-1520), afrescà dal Pordenone, e l'Anonsiassion ëd Tissian (apopré 1520). J'àutre euvre goernà a son dzortut dël Quatsent e Sinchsent e a dan cont dij lien ës-ciass con Venessia (euvre ëd Francesco Bissolo, Paolo Amalteo, Paris Bordon, Andrea Sansovino, ij frej Bregno e Tullio Lombardo).

Spòrt[modìfica | modifiché la sorgiss]

Trevis a l'ha na grand tradission sportiva ant jë spòrt ansidit "minor": soe squadre a l'han vagnà vaire vòlte ël campionà italian: rugby (14 vire j'òm, 21 vire le fije), bala a vòl (9 vire), basket (5 vire).

Aministrassion[modìfica | modifiché la sorgiss]

Ël sìndich a l'é Giovanni Manildo (dal 9/06/2013).

Sità gemelà[modìfica | modifiché la sorgiss]

Trevis a l'é gemelà con:

Anliure esterne[modìfica | modifiché la sorgiss]

Arferiment[modìfica | modifiché la sorgiss]

  1. Sorgiss: ISTAT - Bilansi demogràfich al 30/11/2008 [1].