Wikipedia:Portal:Variant locaj dël piemontèis

PORTAL ëd le VARIANT LOCAJ dël PIEMONTEIS

Categorìa:Pàgine an dialèt dël piemontèis Ël Piemont an dzora a Commons

Ël but dël Portal ëd le variant locaj dël piemontèis a l'é col d'ambaroné ant un pòst sol tùit j'utiss e tute j'arzòrse ch'a peulo vnì a taj për travajé con le variant locaj dël piemontèis.

An pi, la lista dle variant locaj che la pagina Agiut:Parlà locaj a definìa an fase sperimental e fàita mach con un criteri al 100% pràtich, a ancamin-a a arsèive na prima validassion e sistemassion basà dzora a dla bibiografìa d'arferiment.

Sicurament le variant locaj andividuà a esaurisso pa tute le diferense, sicurament tra na variant e l'autra as podrìa definisse na variant ëd transission; ma ant sa manera sì, com a l'avìa già notà Aristòtil, as podrìa andesse a l'infinì a partissioné. Mèj fërmesse al prim livel, documentà da jë studi d'arferiment.

Antrodussion

Dël 2007 a l'é surtije lë studi Le lingue del Piemonte, arserca fàita da la Region Piemont, dont la part lenghìstica a l'ha com autor Tullio Telmon e Consuelo Ferrier.

Ant lë studi a l'é sità prima ëd tut la koiné (o lenga comun-a) piemontèisa, che a l'é formasse për ij motiv stòrich, econòmich e polìtich bin conossù. La koiné a l'é stàita dovrà për la pi part ëd la litratura piemontèisa e a l'é arconossùa dai parlant com la variant ëd riferiment.

Le variant locaj dël piemontèis

Lë studi a elenca peui le variant prinsipaj (ch'as peulo vëddse ant la figura a fianch), con soe particolarità e ij sò confin:

• Monfrin - Ij confin dël monfrin a son: a nord-ovest le colin-e turinèise, a mesaneuit ël fium Pò, a mesdì ël lissandrin, a sud-ovest ël langhèt, a orient ël lombard. Ël monfrin a l'é motobin diversificà, ma sò teritòri a l'avìa ant ël passà n'unità polìtica bin precisa che a l'ha lassaje un sert nùmer ëd caraterìstiche comun-e al confront ëd la koiné piemontèisa.
• Lissandrin - A l'ha dle caraterìstiche comun-e con ël monfrin, ma ij parlant a sento soa particolarità lenghìstica e antlora a venta considerelo autònom. L'estension dël lissandrin a l'é pi cit che la provinsa ëd Lissandria. Rispet a j'àutre variant locaj, ël lissandrin a l'é pi vzin al lìgur e a l'emilian.
• Langhèt - A confin-a a orient con ël monfrin e con ël lissandrin, a mesdì con ël lìgur e a ossident con ël piemontèis sentral. As trata ëd na variant motobin diversificà.
• Canavzan - A l'é parlà a mesaneuit ëd Turin: a ossident a confin-a con le valade franch-provensaj (Val d'Osta e Vaj ëd Lans), a orient con ël bielèis e ël vërslèis. Lenghisticament a l'é caraterisà da dj'ésit fonétich comun al franch-provensal.
• Bielèis - L'aira dla provinsa ëd Biela a l'ha dij caràter pròpi sia për cultura che për economìa. Ël bielèis as diferensia netament dal piemontèis sentral, e a s'avzin-a al valsesian.
• Vërslèis - L'aira dël vërslèis a l'é caraterisà da la presenza ëd variant anté a-i son noanse dël piemontèis sentral e dël lombard, com an tute le zòne ëd transission.
• Valsesian - A son parlà ant la Val Sesia, da Varal a andé an su.

Carta lenghìstica dël piemontèis

Për contr-preuva i podoma confronté la carta lenghìstica dël piemontèis che, prima d'esse donà da l'autor a Wikimedia, a l'é stàita publicà dzora al dissionari sacociàbil "Il piemontese in tasca". Andand ant ël midem órdin, le zòne stòriche dël Piemont marcà a son:

• Àut Monfrà e Bass Monfrà, andoa për fòrsa ëd còse as parlerà monfrin;
• Langhe e Roè, andoa volend compliché as podrìa disse ch'as parla langhet-roerin, ma (arcordand ch'a-i é un comun "Rastlèiře. Vocabolari d'Ařba, Langa e Roé") podoma simplifiché an disend ch'as parla langhet;
• Canavèis, andoa as parla canavzan;
• Valsesia, andoa as parla valsesian.

Se a coste quatr zòne stòriche i-i giontoma lissandrin, bielèis e vërslèis ch'a son parlà ant le provinse dël di d'ancheuj ëd Lissandria, Biela e Vërsèj, i l'oma propi le mideme variant locaj dl'arserca dla Region Piemont.

Partessipant

J'anteressà ch'as marco sì sota.

• Utent:Stevo : a l'ha fàit dle pàgine an astësan e an monfrin;
• Utent:Gian- : a l'ha fàit dle pàgine an lissandrin e an astësan;
• Utent:Cireseu : a l'ha fàit dle pàgine an valsesian;
• Utent:Duvilar : a l'ha fàit dle pàgine an valsusin;
• ...

Categorìe

Lista dle categorìe ch'a cheujo le vos an sle variant locaj dël piemontèis.

Coste-sì sota a son le categorìe dle variant locaj giustificà da la bibliografìa:

• Categorìa:Pàgine an monfrin - a conten 32 vos.
• Categorìa:Pàgine an lissandrin - a conten 1 vos.
• Categorìa:Pàgine an langhèt - a conten 0 vos.
• Categorìa:Pàgine an canavzan - a conten 0 vos.
• Categorìa:Pàgine an bielèis - a conten 0 vos.
• Categorìa:Pàgine an vërslèis - a sarà creà ant ël cas quaidun a creerà na pagina an vërslèis.
• Categorìa:Pàgine an valsesian - a conten 5 vos.

Coste-sì sota a son le categorìe dle variant locaj creà con criteri pràtich o an fase sperimental. A l'é pa dit che soa esistensa a sia giustificà; le vos già scrivùe a saran mantnùe ma, prima dë scrive ëd vos neuve an coste categorìe, a sarìa mej verifiché s'a podèisso pa intré ant le categorìe dë dzora.

• Categorìa:Pàgine an astësan - a conten 15 vos. S'as varda la mapa lenghìstica dël Piemont, as vëdd che la comun-a d'Ast a dovrìa esse pëssià an mes a Àut Monfrà e Bass Monfrà. L'utent Stevo ch'a l'ha travajà tant an sle vos an Astësan, as definìa chiel midem monfrin. Da ten-e present la stòria e le dimension dla comun-a d'Ast.
• Categorìa:Pàgine an noarèis - a conten 3 vos. La variant local noarèis as giustìfica mach se a intend ambaroné le parlade dël Piemont che a son tipologicament lombarde.
• Categorìa:Pàgine an valsusin - a conten 3 vos. A l'é mal fé giustifiché costa variant local. A vorerìa esse na variant periférica, ma as peul pa definisse na variant për minca valada periférica. A-i é da noté che la parlà dla Valsusa a l'é sità ant un cors ëd Lenghìstica General.

La categorìa sì-sota a l'era veuida, e a l'é aprofitassne për scanselela:

• Categorìa:Pàgine an seban - a conten 0 vos. Considerà che Seva a l'é ant l'Àuta Langa, a ven natural anserì soa parlà ant ël langhèt.

Ròbe da fé

Lista dle ròbe ch'as antend fé an cost proget.

• Pagina d'agiut (Agiut:Parlà locaj) : fàit.

• Stamp për le vos an koiné  : fàit {{Prinsipi}},
• Stamp për le vos an variant locaj : gavà ël Seban, fàit {{Prinsipi|Tìtol=Wikipedia:Portal:Variant locaj dël piemontèis}},

Vos da scrive

Lista dle vos ch'a son da scrive për prime.

Vos ëd le variant locaj giustificà da la bibliografìa:

• Monfrin, Lissandrin, Langhèt, Canavzan, Bielèis, Vërslèis, Valsesian.

Vos ëd le variant locaj creà con criteri pràtich o an fase sperimental:

• Astësan, Noarèis, Valsusin.