Edoardo Ignazio Calvo

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Poeta, dzortut an lenga piemontèisa, ma ëdcò an fransèis e an italian.

Biografìa

Francesco Maria Edoardo Ignazio Calvo a l'era nassù a Turin ël 13 d'otóber dël 1773; na làpida su soa ca natal, an contrà Prinsi Medeo 41, promovùa da la Ca dë studi piemontèis, an arcòrda la nàssita.
Sò pare a l'era ël médich Carlo Calvo, soa mare Giulia Antonia Bottacchio. A l'era stàit batijà ant la veja cesa dij sant March e Leonard. Da masnà a l'ha vivù soens a Cinsan, andoa soa famija a l'avìa ëd proprietà.

A l'era laureasse an Medsin-a con na tesi an latin antitolà De scorbuto. A l'ha partessipà an pien a le vicende giacobin-e e ëd Napoleon. A l'avìa apopré 25 agn cand a l'é partì për j'Alp fransèise, spetand che la rivolussion fransèisa a mnèissa progress an Piemont; ma peui, rintrà, a l'era restà delus.
A l'era torna partì da Turin cand l'esèrcit ëd Suvorov as avzinava.

Vers la mità dël 1800, Calvo a torna a Turin e a l'é nominà médich assistent a l'ospidal San Gioann.
A scriv soe Fàule moraj e sòn a fa anrabié ël governador fransèis, ch'a da l'órdin d'arestelo. La comission esecutiva, formà da Carlo Botta, Carlo Bossi e Carlo Giulio, a lo anforma dël privo, e Calvo a peul ëscapé a Candieul da sò amis ël cont Chiavarin-a.

A l'é mòrt ël 29 d'avril dël 1804, che a l'avìa mach 31 agn, ëd tifo, antramentre ch'a cudìa ij sò malavi al San Gioann.

Edoardo Ignazio Calvo a l'é stàit ël pì avosà poeta piemontèis dël Setsent. A l'é conossù a livel nassional e a ancamin-a a esse conossù a lë strangé, përchè eut soe poesìe a son ëstàite traduvùe an anglèis.

Euvre

La stason giacobin-a

Canson quasi poética për servì 'd bon auguri al matrimòni 'd tòta Teobalda Turinet con l'intendent Morand (1796)

A l'é miraco la prima euvra an piemontèis d'Edoardo Ignazio Calvo. Chèich vers dla canson:

I savì ch'a l'é mia mòda

'd parlé sempre piemontèis

bin ch'adess për tut as lòda

col ch'a parla mach fransèis

Passapòrt dj'aristocrat (1798-99)

Chèich vers dla poesìa:

basta un sol, un sol ch'a resta

tard o tòst av farà s-ciav

Aurora dla libertà piemontèisa (1798-1799)

Chèich vers dla poesìa:

Pensé pur a custodive

con un ànim da guerier;

guai s'i ven-e da andurmive,

iv dësvije carià 'd fer

Campan-a a martel pr'ij piemontèis (1798-99)

Chèich vers dla poesìa:

Noi i soma tuti uguaj,

soma frej, saroma taj

Sairà dij piemontèis
Sui prèive
Follie religiose (1798-1801)

Chèich vers dla poesìa:

... për dsvieve

da col stupor profond ch'a ten le ment

e l'ànima tramblanta e sepelìa

dal vel dl'oscurità, dla letargìa.

J'euvre dla disilusion

Antra le pì avosà a-i son le Fàule moraj (1802-03, poesìe an tersa rima piemontèisa).

J'àutre euvre dla disilusion a son:

A mëssé Edoard

Na stansia. Chèich vers dla fàula:

Ël Piemont a l'é adess, com tuti a san,

ël pais dla cocagna e dla prosperità

as podrìa andé për lì con l'òr an man

tant son sigure le proprietà.

Petission dij can a l'ecelensa Ministr dla poliss

Na stansia. Chèich vers dla fàula:

prodòt da l'òdio ch'i oma contra ij Gaj

autor 'd nòstre miserie e 'd nòstri guaj

Ritrat dël cont ëd Ciavarin-a
Su la vita 'd campagna (1802-03)
A un scolé 'd Zenon arsussità ch'a l'é pa 'd vàire

Un-a 'd soe euvre minor. Chèich vers dla fàula:

É-lo vèj, compare Giòrs,

ch'an fasend un cert ësfòrs

son scapave ant un moment

le budele con l'oment?

Al sò amis compare Tòni dà 'l bondì barba Giròni

Un-a 'd soe euvre minor. Chèich vers dla fàula:

An butand an derision

col filòsofo capon

t'has tirate an sij tò pé,

mè car Tòni, un gran brasé

Su le fije d'arforma

Un-a 'd soe euvre minor. Chèich vers dl'euvra:

Dime 'n pòch, vojàutre fije

ch'i comense avèj jë spron,

ch'i sè già mese rupìe

sota j'euj, sota al manton,

L'Artaban bastonà

A l'é l'ùltima euvra, nen finìa, ëd Calvo. Chèich vers dl'euvra:

Speré ant la Providensa, voi àit ch'i sè ant ij guaj,

giustissia l'é nen mòrta, manch un a-i pensa as treuva.

Arferiment bibliogràfich për chi a veul fé dj'arserche pì ancreuse

Gianrenzo P. Clivio - Profilo di storia della letteratura in piemontese