Rotacisassion

Da Wikipedia.
Vos an lenga piemontèisa
Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

An fonética, ës parla ëd na R vocal (scrivùa an piemontèis coma ) për arferisse al fenòmeno dël segment ròtich, coma ant le [r] ò [ɹ] ch'a rivo ant la nos silàbica. An piemontèis as parla ëd na L mòla rotacisà (scrivùa ) për descrive un son motobin particolar ch'as dòvra ant l'astësan, ant ël monfrin e ant le parlade dle Langhe dël Roé (fin-a a Bra). An tute le manere, as trata sempe ëd na deviassion anvers a la R d'un chèich son base, ch'a peul esse tant na vocal che na consonant.

La R vocal a riva an vàire lenghe slave coma 'l serb-croat e ël cech. As treuva ëdcò an lenghe coma l'anglèis e 'l cinèis mandarin, andoa 's treuva coma na vocal colorà da R, visadì na vocal ch'a l'ha coma caraterìstica na bassa tersa formanta. Ant j'acsan ròtich dl'anglèis coma l'anglèis american, la r vocal as treuva an paròle coma butter e church.


L mòla rotacisà piemontèisa[modìfica | modifiché la sorgiss]

R vocal anglèisa: spetrograma dla [ə] e 'd soa version rotacisà [ɚ].scoté 
IPA – nùmer 322
IPA – test ɚ
IPA – figura
Entità ɚ
X-SAMPA @`
Kirshenbaum R
esempi ëd son 

An chèich dialèt local dël piemontèis e dël genoèis a-i resta un son motobin antich, ch'a men-a, pr'esempi, sèir̂a a fé rima con stèil̂a. L'area a l'è cola dël Monfrà, dle Langhe, e dij dialet ëd transission piemontèis-ligurin (seban, monregalèis e via fòrt) e dël ligurin ossidental (albengadese e dzortut intemelio).

... Ant ël rest dl'anfisòna (Val Badìa, Ampess; l'ossident an general) la [L] mòla a l'é stàita rotacisà an conseguensa dla degeminassion dla [L] dura ant ël Prim Vej Padan (coma an pala > para ~ bala < balla). La rotacisassion a l'é atestà an dij test milanèis e genoèis dël sècol ch'a fa XIII, ...
... Sta [R] secondaria a la resta ant le lenghe padan-e an posission antërvocàlica ant ij parlé dël Monfrà, d'Ampess, ëd V. Badìa

Geoffrey Hull

N'esempi dj'efet dla rotacisassion piemontèisa ch'a sia stàit atestà da le sorgiss dl'età 'd mes as peul vëdd-se ant l'etimologìa dël topònim astësan ëd Castel dël Varon. Monsù Villar a fortiss che vàire autor a consìdero la rotacisassion piemontèisa coma na marca fòssil dël seuli étnich ligurin[1] pre-roman[2].

R vocal an Sànscrit[modìfica | modifiché la sorgiss]

Ël sànscrit (antica lenga indian-a) a l'avìa na version longa e un-a curta d'un son vocal che soèns a diso "R vocal".[3] A ven rapresentà an Devanagari con na ऋ (forma curta) e na ॠ (forma longa), an translitarassion IAST a ven na (forma curta) e (forma longa), e as pensa ch'a-j corispondèissa ai son vocaj originaj "l" ò "r" an Pròto-Indoeuropengh.[3] Ël gramàtich Pāṇini a l'ha classificà sta vocal coma retroflessa[4]. Soa prononsia as chërd ch'a fussa na [ɻ] aprossimanta retroflessa an Sànscrit clàssich (anviron 500 aGC). Ij prim gramàtich dl'época védica a l'han classificà sò son coma velar.[4] Quand paròle sànscrite ch'a l'han ës son-sì a ven-o amportà an lenghe indo-europenghe moderne coma l'hindi ò ël nepali soa prononsia as vira an [ɾɪ] (forma curta) ò [ɾiː] (forma longa),[5] lòn ch'a men-a a dle forme coma "Krishna" për Kṛṣṇa e "Rigveda" për ṛgveda, na prononsia che al dì d'ancheuj a l'é ëdcò cola pì spantià antra ij mèistr pandit.[6]

R vocal[modìfica | modifiché la sorgiss]

Na vocal a peul tiré sù la ponta ò 'l bord dla lenga a la fin dla prononsia (n'articolassion retroflessa) ò pura a peul buté giù la ponta e fé la gheuba con la lenga. Tut e doj ij sistema a fan l'istess efet sonòr: në sbassament ëd frequensa dla tersa formant. Contut ch'a sio nen atestà 'd soèns, ròbe parèj a rivo an chèich varietà nen stàndard dla lenga olandèisa e ant un nùmer d'acsan ròtich dl'anglèis, coma l'american.

Nòte[modìfica | modifiché la sorgiss]

  1. Tagliavini, Carlo (1972). Le origini delle lingue neolatine. Patron.
  2. Villar, Francisco (1996). Gli indoeuropei e le origini dell'Europa. Bologna: il Mulino.
  3. 3,0 3,1 Burrow, Thomas (2001). The Sanskrit Language, 1st Indian edition, 105, Delhi: Motilal Banarsidass.
  4. 4,0 4,1 Deshpande, Madhav M. (1993). Sanskrit & Prakrit: Sociolinguistic Issues, 178, Delhi: Motilal Banarsidass.
  5. Cardona, George (2003). The Indo-Aryan Languages, 257, New York: Routledge.
  6. Coulson, Michael; Richard F Gombrich, James Benson (2006). Sanskrit, 5, Chicago: Contemporary Books.

Referense[modìfica | modifiché la sorgiss]